Následující text není historickou studií. Jedná se o převyprávění pamětníkových životních osudů na základě jeho vzpomínek zaznamenaných v rozhovoru. Vyprávění zpracovali externí spolupracovníci Paměti národa. V některých případech jsou při zpracování medailonu využity materiály zpřístupněné Archivem bezpečnostních složek (ABS), Státními okresními archivy (SOA), Národním archivem (NA), či jinými institucemi. Užíváme je pouze jako doplněk pamětníkova svědectví. Citované strany svazků jsou uloženy v sekci Dodatečné materiály.

Pokud máte k textu připomínky nebo jej chcete doplnit, kontaktujte prosím šéfredaktora Paměti národa. (michal.smid@ustrcr.cz)

Valerian (Valiko) Shakiashvili ვალერიან (ვალიკო) შაკიაშვილი (* 1930)

Note: English translation follows after the Georgian original

ვალერიან (ვალიკო) შაკიაშვილი დაიბადა 1930 წლის 1 იანვარს, გურჯაანის მუნიციპალიტეტის სოფელ კარდენახში. მამამისი მეღვინე იყო, რომელიც ჯერ დეკულაკიზაციის პოლიტიკის ფარგლებში დააპატიმრეს, ხოლო მოგვიანებით, სტალინისტური რეპრესიების დროს დახვრიტეს. ძმებისგან და მშობლებისგან მოწყვეტილმა ვალიკომ „ხალხის მტრის შვილის“ იარლიყით მრავალი წელი იცხოვრა. 

ბავშვობა, მამის დაპატიმრება და ბავშვების ბედი

ვალერიანს 7 წლამდე ბედნიერი ბავშვობა ჰქონდა, ჰყავდა 2 ძმა და ყველაფერი კარგად მიდიოდა, სანამ ერთ ღამეს ოჯახი კარის შემტვრევის ხმამ არ გამოაღვიძა. სახლში ჯარისკაცები შემოცვივდნენ და მამა წაიყვანეს (მას შემდეგ ის ვალიკოს აღარ უნახავს). ამ სურათის შემხედველი ბავშვი უგონოდ დაეცა და ენცეფალიტი განუვითარდა. იმ პერიოდში ამ დაავადების ლეტალურობა დაახლოებით 80% იყო, თუმცა ის გადარჩა.

ვალერიან შაკიაშვილმა მოგვიანებით გაიგო, რომ მამამისი დაკავებიდან მალევე დახვრიტეს კონტრრევოლუციური საქმიანობისთვის. დედამისი დაავადმყოფდა, ლოგინად ჩავარდა და მალევე გარდაიცვალა. დაობლებულ ბავშვებს ბიძა საჭმელს მალულად აჭმევდა, რადგან რეპრესირებულ ოჯახთან ურთიერთობაც კი აკრძალული იყო. გარდა ამისა, მისი ბიძა ყოფილი მენშევიკი იყო და ერთხელ დახვრეტას სასწაულებრივად გადაურჩა მას შემდეგ, რაც მეზობელმა არალეგალურად იარაღის ფლობისათვის დაასმინა. მალევე, ძმები ერთმანეთს მრავალი წლით დააშორეს და სხვადასხვა ბავშვთა სახლებში გაგზავნეს, სადაც როგორც „ხალხის მტრის შვილს“, საშინლად ექცეოდნენ.

მეორე მსოფლიო ომი, სწავლა ტექნიკურ სკოლაში და ჯარში მსახურობა

ვალიკო ჯერ კიდევ ბავშვთა სახლში ცხოვრობდა, როცა მეორე მსოფლიო ომი დაიწყო. იხსენებს, რომ ეს ყველა გაგებით ყველაზე რთული პერიოდი იყო. ქვეყანაში საშინელი შიმშილობა იყო და ბავშვები ქუჩაში გადიოდნენ, რათა გამვლელი გლეხებისათვის საჭმელი ეთხოვათ. 1943 წელს ბავშვთა სახლიდან პროფესიულ ტექნიკურ სკოლაში წაიყვანეს, სადაც ორთქლმავლის მემანქანის ასისტენტის პროფესიას დაეუფლა. სკოლაში მისი საყვარელი საგანი ისტორია იყო, თუმცა შემდეგ მისი კარიერა არქიტექტურის მიმართულებით განვითარდა.

ამის შემდეგ სახელმწიფო სკოლაში კიდევ 5 წელი გაატარა, სადაც ორკესტრში საყვირზე უკრავდა. ორკესტრის მაესტრო, ვანო ქარსელაძე მისი ნიჭით აღფრთოვანებული იყო, თუმცა ვალიკო ფინანსური შესაძლებლობების არქონის გამო მუსიკოსი ვერ გახდა. სამხედრო სამსახურის წლები ციმბირში გაატარა, სადაც რკინიგზის მშენებელ დანაყოფში ირიცხებოდა. აქ ერთი ინციდენტი შეემთხვა - სამხედრო ჩინის გაზრდის მიზნით მოიტყუა, რომ რეპრესირებული ახლობლები არ ჰყავდა. რა თქმა უნდა, კგბ-მ ეს მარტივად გაარკვია და ოფიციალური საყვედური გამოუცხადეს, თუმცა უფრო მკაცრ სასჯელს გადაურჩა.

ვალიკო შაკიაშვილი ჯერ კიდევ ჯარში იყო, როცა 1953 წელს სტალინი მოკვდა. მაშინ ჯერ კიდევ არ იცოდა, რომ მისი ოჯახის ტრაგედიის მთავარი მიზეზი სწორედ ბელადი იყო, ამიტომ როგორც სხვები, მის ფიგურას ვალიკოც პოზიტიურად აღიქვამდა. იხსენებს, რომ ციმბირშიც კი, ყველაფერი გაჩერდა და ყველა ლიდერის სიკვდილს გლოვობდა.

ციმბირში ყოფნისას მუშაობდა ძალიან დიდ სარკინიგზო პროექტზე, რომელსაც უამრავი ადამიანი შეეწირა. მოგვიანებით, ეს გამოცდილება ძალიან გამოადგა, რადგან, მისი თქმით, ტექნოლოგიები, რომლებსაც ციმბირის მშენებლობაზე იყენებდნენ, საქართველოში 20 წლის შემდეგ ჩამოვიდა.

მუშაობა გორში, ურთიერთობა ქართველებსა და ოსებს შორის, საქართველოს დამოუკიდებლობა და ცხოვრება დღეს

ჯარიდან დაბრუნების შემდეგ გორში დაიწყო მუშაობა და აქ 40 წელი გაატარა. კარგად ახსოვს როკის გვირაბის შენების ისტორიაც. ეს საბჭოთა რუსეთის ძალიან ცბიერი ჩანაფიქრი იყო, რათა ქართველთა და ოსთა შორის ურთიერთობების დაძაბვა გამოეწვიათ. ვალიკო იხსენებს, რომ კონფლიქტამდე ოსებსა და ქართველებს კარგი ურთიერთობა ჰქონდათ, ბევრი ოსურ-ქართული ოჯახი არსებობდა და დაპირისპირებას არაფერი მოასწავებდა. მიუხედავად ამისა, გვირაბის აშენებამ ყველაფერი შეცვალა.

მშენებლობა საიდუმლოდ მიმდინარეობდა, მის შესახებ ვალიკომ მეგობრისგან გაიგო. სამომავლო პროტესტის თავიდან ასარიდებლად, მოსკოვმა მშენებლობა საქართველოს ბიუჯეტიდან დააფინანსა, რათა ეს ქართველი ხალხის გადაწყვეტილებად წარმოეჩინა. ამის პარალელურად, ვალიკო გორში სტალინის მუზეუმის მოწყობაზე მუშაობდა. ასევე, უმუშავია ზნაურის (ყორნისი) მთავრობის სახლის მშენებლობაზე.

მიუხედავად კარიერული წარმატებისა, საბჭოთა კავშირის დაშლამდე და საქართველოს დამოუკიდებლობამდე ვალიკო შაკიაშვილი მუდმივ შიშში ცხოვრობდა.

დღესდღეობით ის უფლისციხეში, ოჯახთან ერთად ცხოვრობს. მისი ცოლი, ნუნუ ფიდაშვილი გამომგონებელი იყო. მისი ერთ-ერთი გამოგონება ავიაციაში დაინერგა, მიღებული პრემია კი სრულად ეროვნული გვარდიის დასახმარებლად გადარიცხა. წყვილს ორი შვილი ჰყავს, თამარი და მიხეილი.

ვალიკო თავისი ოჯახის ისტორიას წლების განმავლობაში იკვლევდა და წიგნის დაწერასაც აპირებდა, თუმცა საკუთარ თავში საკმარისი ძალა ვერ იპოვა. დღეს მას რეპრესირებულის სტატუსი აქვს, თუმცა კომპენსაცია, რომელსაც სახელმწიფო უხდის, ძალიან მცირეა და აუცილებლად უნდა გაიზარდოს.

-------------------------------------------------

Valerian (Valiko) Shakiashvili was born on January 1, 1930, in the village of Kardenakhi, Gurjaani municipality. Both parents were Georgian. His father was a winemaker, who first became a victim of the dekulakization policy, and then was executed during the Stalinist repressions. Separated from his parents and brothers, Valiko spent many years under the label of the son of an „enemy of the people“.

Childhood, father‘s arrest and fate of children

Valerian had a happy childhood until the age of 7. His father was a winemaker, Valiko himself had 2 brothers and everything was going well until one quiet night the family was disturbed by the sound of breaking the door. Soldiers broke into the house, took away his father and he has not been seen since. Valiko fell unconscious after seeing this picture and developed encephalitis. During this period the death rate from encephalitis was 80%, but he survived.

Valerian later learned that his father was executed shortly after his arrest on charges of treason and counter-revolutionary activities. Valiko‘s mother fell seriously ill and became bedridden, and died shortly after. The orphaned children were secretly fed by their uncle, because even contact with the repressed family was forbidden. Moreover, his uncle was a former Menshevik and miraculously escaped execution after a neighbor reported to the KGB that he had illegal weapons. Soon the three brothers were separated and they did not see each other for years. He spent the remaining years of his childhood in an orphanage, where he recalls being mistreated by many people as the son of an „enemy of the people“[1].

World War II, studying at a technical school and serving in the army

While he was growing up in an orphanage, the Second World War began. Valiko recalls that it was the most difficult time in all respects, there was a terrible famine in the country, and sometimes children went out into the street to ask for food from the peasants on the road[2]. In 1943, he was taken from the orphanage to a professional technical school (ФЗУ) and taught the profession of an assistant steam engine driver. He loved history at school, but after that his career developed in the direction of architecture.

After that, he spent another 5 years in the state school, where he even played the trumpet in the school orchestra. The orchestra maestro Vano Karseladze liked his talent very much, but Valiko could not become a musician because he did not have the financial conditions to do so.  After graduating from this school, he was taken to the army. In the army, Valiko spent several years in Siberia, where he was part of a railway construction unit.  One incident happened to him here - in order to increase his military rank, he lied that he had no repressed relatives. Of course, the KGB found this out very easily and they officially reprimanded him, but he was spared a more severe punishment.

Valiko was still in the army when Joseph Stalin died in 1953. At that time, he did not know that the main cause of his tragedy was Stalin, so he had a positive view of him. He recalls that even in Siberia, everything stopped and mourned the death of the leader.

While in Siberia, he worked on a very large railway project, during which many people died from the unbearable conditions. Later, this experience helped a lot, because, as he says, the technologies that were used for the construction in Siberia arrived in Georgia 20 years later.

Work in Gori, relations between Georgians and Ossetians, independence of Georgia and life today

After returning from the army, he started working in Gori, where he worked for 40 years. He remembers well the history of the construction of the Roki Tunnel. This was a very evil idea of Soviet Russia to strain relations between Ossetians and Georgians in Georgia. Valiko recalls that before the conflict Ossetians and Georgians had very good relations with each other. There were many Georgian-Ossetian families and it seemed that nothing bad would happen in the future, but the construction of the Roki Tunnel changed everything.

The construction was going on secretly, Valerian heard about it from a friend. In order to avoid complaints and protests in the future, Moscow financed this construction from the budget of Georgia, as if it was the will of the Georgian people. At the same time, he worked on the restoration project of the Stalin Museum and he also constructed the government house in Znauri (Kornisi). During this period, tension between Ossetians and Georgians already existed.

Despite his career success, until the Soviet Union collapsed and Georgia became independent, Valiko Shakiashvili lived in constant fear[3].

Nowadays, Valiko Shakiashvili lives in Uplistsikhe with his family. His wife, Nunu Pidashvili, was an inventor. One of her inventions was introduced into aviation, and she transferred all the money she received to help the National Guard of Georgia. The couple has two children, Tamar and Mikheil.

Valiko Shakiashvili has been researching the history of his family for years and was going to write a book about it, but he couldn‘t find the strength in himself, he was very nervous. Today, he, like his father, has the status of repressed, but the compensation paid by the state to such people is very small and it must be improved.

 

[1] 1) „ყველა მერიდებოდა, თითქოს კეთროვანი ვიყავი, რადგან „ხალხის მტრის“ შვილი მერქვა“ – “Everyone avoided me as if I was a leper, because I was called the son of the „enemy of the people”.

2) „ერთხელ სკოლაში რაღაც დავაშავე და მასწავლებელმა მითხრა, რომ მამაჩემთან გამგზავნიდა“ – “Once I did something wrong at school and the teacher told me that she would send me to where my father was”

[2] „ბავშვთა სახლიდან გამოვდიოდით და გამვლელ გლეხებს ვეხვეწებოდით, ძია, გვშია და რამე გვაჭამეო“ – “We used to leave the orphanage and beg the passing peasants to give us food, because we were hungry”

[3] „ყოველთვის მეშინოდა, რომ ერთ დღეს მამაჩემის გამო მეც დამსჯიდნენ“ - „I was always afraid that one day I would be punished because of my father“