Následující text není historickou studií. Jedná se o převyprávění pamětníkových životních osudů na základě jeho vzpomínek zaznamenaných v rozhovoru. Vyprávění zpracovali externí spolupracovníci Paměti národa. V některých případech jsou při zpracování medailonu využity materiály zpřístupněné Archivem bezpečnostních složek (ABS), Státními okresními archivy (SOA), Národním archivem (NA), či jinými institucemi. Užíváme je pouze jako doplněk pamětníkova svědectví. Citované strany svazků jsou uloženy v sekci Dodatečné materiály.

Pokud máte k textu připomínky nebo jej chcete doplnit, kontaktujte prosím šéfredaktora Paměti národa. (michal.smid@ustrcr.cz)

Marcos Gozalishvili (* 1931)

• დაიბადა 1931 წლის 22 აპრილს სოფელ ვალეში.

• 1951 წელს ჩააბარა სამხედრო სასწავლებელში.

• 1954 წელს სავალდებულო სამსახურის შემდეგ სწავლა გააგრძელა ქუთაისის სამთო ტექნიკუმში.

• 1956 წელს ჩააბარა საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში.

• 1960 წელს ცოლად შეირთო ლილი თოფურია.

• ყავს ვაჟი, ორი ქალიშვილი და ორი შვილიშვილი.

• წლების განმავლობაში მუშაობდა ახალციხის ავტოსატრანსპორტო გაერთიანებაში დირექტორად.

• მონაწილეობდა მსოფლიო ბანკის პროექტში.

• ამჟამად ცხოვრობს ვალეში, ახალციხის რაიონი, საქართველო.

მარკოზ გოზალიშვილი 10/06/2013

• თქვენი სახელი გვარი,თუ შეიძლება, სად დაიბადეთ, მშობლები ვინ იყვნენ?

• დავიბადე ახალციხის რაიონში, სოფელ ვალეში.

• სახელი და გვარი?

• მარკოზ სეითის ძე გოზალიშვილი.

• რომელ წელს?

• 1931 წლის 22 აპრილს.

• თქვენი მშობლები ვინ იყვნენ?

• ჩემი მშობლები იყვნენ გოზალიშვილი სეითი და დედა გვარამაძე მარია პეტრეს ასული.

• ესენი სოფლის მეურნეობას მისდევდნენ არა?

• ეწეოდნენ სოფლის მეურნეობას.

• და რამდენი შვილი ყავდათ?

• 4 ძმები ვიყავით. ყავდათ 4 შვილი.

• მერე როგორ განვითარდა თქვენი ცხოვრება, სკოლა იქ დაამთავრეთ?

• ხო, მამაჩემი ობოლი კაცი იყო, ბებიაჩემი და მამაჩემი გორში გადავიდნენ, პაპაჩემი გორში გადავიდნენ საცხოვრებლად, იქაური ჰაერი ვერ აიტანეს და ბებიაჩემი გარდაიცვალა გორში, პაპაჩემი იძულებული გახდა ჩამოეყვანა ბავშვები 7 ბავშვი, უფროსი ძმა 13 წლის და სულ უმცროსი 3 თვის, ჩამოიყვანა ისევ თავის ძველ სახლში, ვალეში. ვალეში მაშინ მიწური სახლები იყო, ის მიწური სახლები არც გაყიდულა და არც დანგრეულა, თავის სახლს დაუბრუნდა ისევ, ეხლა ეს ბავშვები, 7 ბავშვი, ჩემმა ნათესავებმა წაიყვანეს და გაზარდეს, მამაჩემი 9 წლის ბავშვი იყო, როცა სოფელ წყალტკბილაში, სომხები ცხოვრობენ იქ, მოჯამაგირედ გაამწესეს, წელიწადში სამ ფუთ ხორბალს აძლევდნენ, მაგრამ იქ ასმევდნენ, აჭმევდნენ და საქონელს უვლიდა, ზაფხულში აძოვებდა, ღამე მოიყვანდა დააბამდა და ასე 3 წელი გაატარა, 13 წლის, რომ შეიქმნა, 10 ფუთი ხორბლით ოჯახს დაუბრუნდა მამაჩემი, ბიძაჩემი - უფროსი ძმა, უკვე 16 წლის იყო, დები დაიბრუნეს სახლში, გიორგი ბიძია 3 თვის იყო და 3 წლის გახდა უკვე, ხოდა დები და ძმები უფროსმა ძმამ მოიყვანა სახლში, მამაჩემი უკვე 13 წლის ბიჭი იყო და უკვე ისიც მუშაობდა, დაიწყეს ოჯახის შექმნა, ბიძაჩემი ვაჭრობდა, ვაჭარი კაცი იყო და ამ ვაჭრობაზე 37 წელში დაიჭირეს და გაასახლეს და დღესაც იქ არის, აღარ დაბრუნებულა იქიდან.

• სად გაასახლეს?

• რუსეთში, რა ვიცი 37 წელში, რომ გადაასახლებდნენ, სად...

• აღარც გინახიათ, აღარც გაგიგიათ აღარაფერი?

• აღარაფერი, ომის დროს ომში წაიყვანეს იქიდან, პატიმრები მოწინავე ხაზზეო და იქვე ჩახოცეს, იქიდან აღარავინ აღარ დაბრუნებულა.

• ცოლი და შვილი არ ყავდა?

• ცოლი და შვილი ყავდა, როგორ არ ყავდა სახლში, მამაჩემი უვლიდა იმათ.

• მაგის შვილები ვინ არიან?

• ვანო, პაპუშა და ოთხიც ქალიშვილი. ხოდა ამათმა უკვე დაიწყეს ცხოვრება, დები გაათხოვეს, ამ დროს მოაღწია 1914 წელმა, 1914 წელი, რომ მოაღწია, მამაჩემი ჯარში გაიწვიეს უკვე და გერმანიის ომში მამაჩემის დივიზიას უცხო, მაშინ რუსეთში მოდიოდა ეგეთი ამბავი, უცხო გენერლები იყვნენ დივიზიის უფროსი და გაყიდა ეს დივიზია და ისევე მიიტანა, ტყვედ ჩააბარა გერმანელებს, მამაჩემი და ერთი რუსი მოსამსახურედ დაუყენეს ერთ ფერმერს.

• სად?

• გერმანიაში. 5 წელი ტყვედ იყო იქ, შეისწავლა გერმანული, ფრანგული, სომხური იცოდა, თათრული იცოდა და ქართული.

• რუსული არ იცოდა?

• რუსული ხომ თავისთავად, ავტომატურად მოდიოდა მაშინ, ხოდა იქ მთელი კვირა დღე, გერმანელები ძალიან ფუნდამენტალური ხალხია, ძალიან კონკრეტული, იქ ზედმეტი რამე არ შეიძლებოდა, რასაც გეტყვიან, ის უნდა გააკეთო, ზედმეტი ნაბიჯის გადადგმის უფლებას არ მოგცემენ, კვირა დღეს საცეკვაოდ დადიოდნენ, ქონდათ სპეციალური „ბარხატის“ შარვალ-კოსტუმები და ზედ შავი ლენტი ქონდათ გაკეთებული, შავი ლენტი, რომ ის არის პატიმარი, ტყვე და კვირა დღეს „ტანცპლაშადკაზე“ გადიოდნენ და ცეკვავდნენ, სულ ყველაფრის უფლება ქონდათ ჩვეულებრივად, ე.ი. ისინი ტყვედ კი არ იყვნენ, უფრო მოჯამაგირედ იყვნენ იმ ოჯახში შეყვანილები რა. 5 წლის შემდეგ ჩვენმა საქართველოს მთავრობამ, გემი გაგზავნა გერმანიაში და იმ გემით ქართველობა ჩამოიყვანა, ერთი გემი სავსე ხალხით ჩამოვიდნენ, სამშობლოს დაუბრუნდნენ, დაუბრუნდნენ ყველანი, მამაჩემმა იქ შეისწავლა: კარგი მეფუტკრე იყო, სოფლის მეურნეობაზე, მებაღეობაზე ხო, ამაზე ლაპარაკი ზედმეტია, სპეციალისტი იყო უმაღლესი ხარისხის, ხილი, ბოსტნეული, იმის მოყვანა, კარგი „პარიკმახერი“, კარგი დიასახლისი, კერძებს გააკეთებდა ისეთს, რომ გაგიხარდება, ყასაბი იყო, ვალეში ერთი ძროხა არ დაიკვლებოდა, რომ მამაჩემს არ დაეკლა, ეს იყო უმაღლესი ხარისხის, რომ დაკლავდა მერე იქიდან ამოარჩევდა ნაწილებს, ოჯახში, იქვე ჩახოხბილის გააკეთებდა, გულ-ღვიძლით და ყველაფერს ლამაზად, ოჯახში დაპატიჟებულ სტუმრებთან ერთად დაჯდებოდნენ, იქეიფებდნენ, მერე ერთი ორ-სამ კილო რბილ ხორს მოჭრიდა, ეს იმისი შრომის ფასი იყო დამოგვიტანდა სახლში.

• ცოლი არ ყოლია იქ?

• არა, ცოლი არ ყოლია.

• არც შვილი?

• არა, არა, არ აძლევდნენ მაგის უფლებას. არა გერმანელები მაგის უფლებას არ აძლევდნენ.

• ხოდა 1922 წელს ცოლად შეირთო მარია პეტრეს ასული გვარამაძე.

• ბოდიში და ეს დამოუკიდებელ საქართველოს დროს ჩამოიყვანეს?

• ხო, ნოე ჟორდანიამ გაგზავნა გემი. რუსებმა არ მიაქციეს ყურადღება, იყვნენ ერთიო, ხოდა მერე განსაკუთრებით, იქ რუსი არ იყო, იქ მეტი წილი ქართველობა და ამიერკავკასიის ხალხი იყო იქ, იმ დივიზიაში გაერთიანებული, ხოდა ყურადღებას ვინ აქცევდა, აბა იყავით გერმანიის მოჯამაგირეებადო, იყავით რამდენიც გინდათო. ხოდა დადგა დრო, რომ უკვე ცოლი უნდა შეირთოს 22 წლის იყო დედაჩემი, მამაჩემი 30 წლის, ხოდა შეირთო ცოლი, პაპაჩემი გვარამაძე ახალციხის რაბათელი კაცი იყო, ახალციხელი იყო და დალაქობდა, „პარიკმახერობდა“, ვალეში ერთი ოთახი იქირავა და მთელ ვალეს ემსახურებოდა, მაშინ ყველა „პარიკმახერი“ ხომ არ იყო, პაპაჩემთან რიგები იდგა, რომ გაეპარსათ პირი და თმა შეეჭრათ, ბავშვები, სულ ყველა, ის იყო მაგის „მასტერი“, მარტო დალაქი არ იყო, კბილს მკურნალობდა, ყურს, სმენას მკურნალობდა, თან სამედიცინო რაღაცეებსაც, მოტეხილ ხელს, თუ მოტეხილი ქონდა „გიფსს“ უდებდა. ხოდა აი ასე შეირთო დედაჩემი და შექმნა ოჯახი. კლასიკური განათლება არ ქონია მამაჩემს, ერთი დღე სკოლაში არ ყოფილა, მაგრამ თავისი შრომისუნარიანობით რუსულ-ქართულს ისე კითხულობდა და წერდა, ვითომ არაფერი, ვალეში, სოფელს ქონდა მაღაზია -„სელპოს“ ეძახოდნენ და 5 წელიწადი იმ „სელპოს“ გამგე იყო, ყველაფერი თვითონ მოქონდა ახალციხიდან საქონელი, ვაჭრობდა, ერთ დღეს მამაჩემს რევიზია მოუვიდა, ერთი სომეხი კაცი იყო, მოუვიდა, იანგარიშა, იანგარიშა, გაჰკრა, გამოჰკრა, აუჰ სეითი კაცო, ეს 40 000 მანეთი დანაკლისი გაქვს კაცო, რას ლაპარაკობო, არა კაცო რას ლაპარაკობო, არადა ერთი კვირის წინ, ახლა ჩემი ძმები, მე მაშინ პატარა ვიყავი, მაგრამ ჩემი ძმები, სტეფანე ფრიადოსანი ბიჭი იყო, იაშა, იორდანე, ერთი კვირა იჯდნენ და სულ ყველაფერი შეამოწმეს და სამი, თუ 5 მანეთის დანაკლისი ქონდათ, მეტი არაფერი და ამან 40 000 გამოიყვანა, ის ღამე როგორმე დაიძინა იმან, დილით ადგნენ, სტეფანე მე-10 კლასში იყო მაშინ უკვე, იორდანე და იაშაც მიყოლებულები იყვნენ და ჩაუჯდნენ, აბა მოდით თითოეული ფურცელი, ქვითარი, შემოსავალ-გასავლის ორდერები, აჰკრეს, ჩამოჰრეს, ჩამოჰკრეს, ჩავიდნენ, 5 მანეთის სხვაობა, ვა სეთო ჯან, „ცავა ტანემ“, ეს შეცდომა მამსვლიაო, ორჯერ დამიანგარიშებია ერთი ფაქტურაო, ხოდა ამით როგორც იქნა გადავრჩით. ომის შემდეგ ჩვენ მამაჩემმა ბავშვები... სასწავლებელი ჩვენ ისე დავამთავრეთ, რომ... ძალიან სასტიკი კაცი იყო, ძალიან სასტიკი, განსაკუთრებით ჩვენს მიმართ. ყოველ შემთხვევაში ზედმეტი რაღაცა... სუფთა გერმანელი იყო, ზედმეტი რაღაცა არ უყვარდა, ეს, რომ აქ უნდა იდოს, უნდა ყოფილიყო იქ, გაკვეთილები, სტეფანე რახან ფრიადოსანი იყო , ჩვენ მოგვამაგრა მას, იმას უნდა შეემოწმებინა, ვიცით თუ არა მეორე დღის გაკვეთილი და მერე მქონდა უფლება დავწოლილიყავი ღამე, მამაჩემი კოლმეურნეობის მეფუტკრეობის გამგე იყო, 500 ძირი ფუტკარი ყავდა, ხოდა კოლმეურნეობაში საღამოთი ესწრებოდა თათბირს, თათბირი ქონდა თავჯდომარეს, ბრიგადირებს დავალებებს აძლევდა და ესეც, როგორც ბრიგადირი ამ დარგში ესწრებოდა ხოლმე, მერე ჩამოვიდოდა ხოლმე საღამოს სახლში: - სტეფანე, აბა როგორ არის გაკვეთილები? - იაშამ იცის, იორდანემ იცის, მარკოზამ არ იცის. ვინც არ იცოდა სიმინდის მარცვლებზე შიშველი მუხლებით დაგაჩოქებდნენ და წიგნი ხელში, ისწავლე გაკვეთილი! ბიჭი იყავი და არ გესწავლა, ამიტომ იძულებული ვიყავით ჩვენც მოგვემზადებინა, სტეფანე ეტყოდა: - მამა ბიჭებმა იციან. ვსო, ასეთი აღზრდა გვქონდა.

• სტეფანე არ იტყუებოდა?

• არა. ასე აღგვზარდა მამამ და ჩემმა ძმებმა ყველამ, ოთხივემ უმაღლესი განათლება მივიღეთ და ოთხივეს კარგი დიდი თანამდებობები გვქონდა: სტეფანე ახალციხის ნახშირ მაღაროთა სამმართველოს მთავარი ინჟინერი იყო, ახალციხის რაიკომის განყოფილების უფროსი იყო და ბიუროს წევრი, იორდანე შახტის, პირველ „შახტაზე“ უბნის უფროსი იყო, იაშა ახალციხის ნახშირტრესტის მთავარი ბუღალტერი იყო, მერე აქ ჟინვალჰესის მთავარ ბუღალტრად გადმოიყვანეს, მერე მაგ ტრესტის მთავარი ბუღალტერი გახდა და მე კიდევ ახალციხის, მესხეთ-ჯავახეთის გაერთიანებული ავტოტრანსპორტის გენერალური დირექტორი. აი ესე აეწყო მამაჩემის მიერ სასტიკად აღზრდილი ბავშვების ცხოვრება, ეხლა ცოტა რამ მესხეთის ისტორიაზე.

• სანამ ისტორიამდე მივალთ, თქვენი ბიოგრაფია, ე.ი. სკოლაში შეხვედით ვალეში, ხო?

• ვალეში, ვალეში, სულ ვალეში. ვალეში რა იყო იცი, ომის დროს გვქონდა საშუალო სკოლა და მერე ომის დროს ხალხი აღარ იყო სკოლაში, ბავშვები აღარ იყვნენ, ხოდა შვიდნი ვიყავით, მე-8, მე-9 კლასში და სკოლა დაგვიხურეს და იძულებული შევიქმენით ახალციხეში წავსულიყავით, მე გამომრჩა კიდევ ჩემი ცხოვრების რაღაცეები.

• არა უშავს, გააგრძელეთ.

• ხოდა ე.ი. მამაჩემი როგორც მეფუტკრე იყო ხო და დარაჯი ყავდა ომის დროს ცალფეხმოჭრილი კაცი და ამ კაცს სკიდან, სკა ხომ იცით რაც არის და ამ სკაში ესეთი ფანჯრებია ჩადებული, ამოუღია სავსე და ცარიელა ჩაუდგამს, ფუტკარი მუშაობს, მამაჩემმა ვერ გაიგო, რომ ის ქურდობს, ე.ი. ხუთასი ძირიდან, რომ ერთი 20-30 ფანჯარა ამოიღო გაიგებ? ვერ გაიგებ, ამან წაიღო სახლში, გაწურა ესა დამეზობლებში გაყიდა, ამ მაიმუნმა, გაყიდა, ვიღაცეებმა გაიგეს, ამას ფუტკარი არა ყავს, თაფლს ყიდის ე.ი. ქურდობს, პასუხისგებაში მისცეს, პასუხისგებაში მისცეს, როგორც ომის ინვალიდი, ცალფეხა, ამის გულისთვის აღარ დააპატიმრეს, გამოუშვეს და იძულებითი მისცეს, მამაჩემი როგორც მოწმე ისე იყო წაყვანილი, მოსამართლემ გამოიტანა დადგენილება, საქმის გულგრილობისათვის, ასეთი მუხლი იყო, როგორც უფროსი იყავი და შენ მოგპარეს და არ იცოდი, სამწლიანი ციხე მისცეს, მოწმედ წაყვანილი კაცი ციხეში აღმოაჩინეს, 47 წელია, შიმშილის წელი, მოკლედ აი ღმერთო, ძალიან დიდი შიმშილი იყო რა, ხოდა დააპატიმრეს კაცი, 4 ბიჭი, მე-10 კლასშია ერთი, მე-7, მე-9 და მე-8 კლასში მე ვარ, ხოდა როგორ გინდა ისწავლო, თანაც ვალეში სკოლა დაგვიხურეს, მე ახალციხეში უნდა წავსულიყავი და იქ მესწავლა, ერთი წელი ეს სამი სტუდენტი გვყავს, სტეფანე, იორდანე, იაშა სტუდენტები არიან და მე სახლში გადაწყვიტეს, რომ გადაწყდა, კომისია შედგა, დედაჩემთან ერთად რა თქმა უნდა, შედგა კომისია, რომ მე ის ერთი წელიწადი კოლმეურნეობაში უნდა მემუშავა, სასწაული იყო რა, ერთი წელიწადი ერთი დღე სახლში არ მძინებია, 25 ხარი ყავდა ჩვენს ბრიგადას, 20 ბრიგადა იყო ვალეში და 25 ხარი ყავდა ჩვენ ბრიგადას, 12 წყვილი ხარი, 12 გუთანი შეებათ, ხოდა ამ ხარებს ვუვლიდი, დღე ამ ხარებთან ერთად მივდიოდი, მინდორში ვმუშაობდი, საღამოს მოვიყვანდი, დავაბამდი, ვაჭმევდი, ვასმევდი, წყალს დავალევინებდი, ყველაფერს და მათთან ერთად ჩამოკიდული, პატიმრებს, რომ მეორე სართული აქვთ, მე მეორე სართულზე მეძინა, მავთულებით ჩამოკიდული იყო ფიცარი, ოთხი-ხუთი ფიცარი ერთად შეკრული, ზედ ლოგინი იყო გაშლილი, ავიდოდი იქ ღამე დავიძინებდი და დილით ადრე, 4 სთ-ზე უნდა ავმდგარიყავი, რომ საქონელისთვის დამეყარა, ეჭამათ, რომ დილით 9-8 სთ-ზე სამუშაოზე გადიოდნენ, ასე გავატარე ერთი წელიწადი, ეს თონთოლა ბიჭი დამუსკულდა, დამუსკულდა და მომიხდა ერთი წლის შემდეგ, სტეფანემ დაამთავრა ინსტიტუტი უკვე, 48 წელია სტეფანემ დაამთავრა და უკვე მოვიდა შახტაში დაიწყო მუშაობა, შახტის მთავარ ინჟინერად, ახლა უკვე საშუალება ძმებს მოგვეცა, სახლსი შემოსავალი იყო და წავედი ახალციხეში სკოლაში დავიწყე სწავლა, სკოლაში დავიწყე სწავლა, რუსულის მასწავლებელი მყავდა ერთი, შერემეტევა, ქალი მოკლედ ერთ სიტყვას ქართულს არ იტყოდა, ისეთი ძლიერი პიროვნება იყო, მაგარი მასწავლებელი. ჩემს კლასში სწავლობდა რაიკომის მდივნის - დებისაშვილის შვილი და აღმასკომის თავჯდომარის ეს ქალიშვილი და ის ვაჟიშვილი იყო, ხოდა მესხეთის თეატრის დირექტორის - მეძმარიაშვილის შვილი - ბექა, ეს ასეთი დიდი ჩინის ხალხის შვილებთან მე „ლატკიანი“ შარვლით და „ტელეგრეიკით“, სურათს გამოგიგზავნით „ტელეგრეიკაში“, რომ ვარ, ბამბიანი ქურთუკი, წიგნჩადებული და სურათი მაქვს გადაღებული, რომ ასეთი ბიჭი ვიყავი, ხოდა გაკვეთილს არ ვისწავლიდი, როგორ ფიქრობთ, არ ვისწავლიდი, იმ საქონელის მოვლის შემდეგ ერთი წიგნი მქონდა მოცემული და იმას არ წავიკითხავდი? მერე რაც მთავარია გამომრჩა, როცა დრო მქონდა, ბოსელში წიგნები მქონდა სულ ყველა ლექსი, რაც რომ იყო „ვეფხისტყაოსნიდან“ დაწყებული, მთელ წიგნებში, ის ორი წელი რაც უნდა მესწავლა, ყველა ლექსი ზეპირად ვიცოდი უკვე, მეზობლის კაცები დამცინოდნენ, ჩვენმა ხარებმა ლექსები ზეპირად იციანო, ხოდა ახალციხეში ეხლა მოგვცა ამ შერემეტევამ ორი გვერდი, რომ იყო წიგნზე, ლექსი საზეპიროდ - „Наша родина“, ასეთი ლექსი იყო და დიდი იყოდა უნდა დაგეზეპირებინა, მოვედით მე და ჩემი ბიძაშვილი, იაშა, იმასაც იაშა ჰქვია, გაბრიელის შვილები, სიმონა პაპას ერთი ძმა, ხოდა ერთად ვიჯექით მერხზე, ისიც ჩემნაირად, „ერთ ბედ ქვეშა ვართ ლაბავ მე და შენ“, აი ისე ვიყავით რა, ერთად გვქონდა ნაქირავები ბინაახალციხეში და ვცხოვრობდით ერთად და დავჯექით და დავიზუბრეთ ის ლექსი, მივედით კლასში, ბავშვებმა თქვეს, რომ აბა დღეს არავინ არ უნდა მოყვეთ, ვერ ვისწავლეთ, რაიკომის მდივნის გოგო იძახის, აღმასკომის თავჯდომარის შვილი იძახის, ესენი სულ ყველანი ესე არიან, ვერა, ვერ ვისწავლეთ, არ ვისწავლეთ, არ ისწავლეთ, არ ისწავლეთ, შემოვიდა ლარისა ივანოვნა: „Кто знает уроки?” მე ავწიე ხელი, თანაც ამათზე ყველაზე ორი წლით უფროსი ვარ, უკვე დამუსკულებული ხომ ვარ, მაგრამ ეს წლები თავისას მოქმედებს კლასებში, იმიტომ რომ გამიცდა რა წლები, ხო, ხელი ავწიე, იაშამაც ასწია ხელი, „Ну что выходи Маркоз к доске“ გამიყვანა დაფასთან და „начинай” და დავცხე, თავიდან ბოლომდე გავედი, „Донара выходи”, ეს მდივნის ქალიშვილი იყო, გამოიყვანა და ჩემს გვერდით დააყენა, „– Что ты кушал Маркоз? -Варёный картофелъ и фасолъ. – Донараты чтокушала? – масло сливочное, чай с сахаром. – О, чай с сахаром, масло сливочное, но воротник грязный, вот посмотри, Маркоз чистый, хебе одевает, с латками, но чистый”, მუხლები ამოცვეთილი მქონდა და ამოკერილი შიგნიდან, „но чистый”, ხო აბა, ეს ამბავი დამთავრდა, იაშაც გამოიყვანა, იმანაც მოყვა თავიდან ბოლომდე გავედით და ეს ყოყოჩი ახალციხელები სტადიონზე გავარჩიოთ საქმეო, მე ვუთხარი გავარჩიოთ, იაშას ვუთხარი, ზურგი-ზურგს დავდგეთ, ვინც მოვა ახლოს დავაწვინოთ, ისიც კარგად იყო, ჩხუბზე არ გავიდა ჭიდაობით დავიწყეთ, რომელიც შემხვდა ვინც უფრო ძლიერი იყო მათში წამოვიგდე, დავიგდე ქვეშ და დავაჯექი, ასევე იაშამაც ორი წააწვინა, ორი-სამი, რომ დავაწვინეთ მეოთხემ აღარ გაბედა, მოდიო ძმურად ვიყოთო რა, შევრიგდეთ და ამის შემდეგ ძმურად ვისწავლოთო, ერთი გუნდი შევიკრათო, კი ბატონო, მე ვუთხარი, მე ზუსტად ეგ მინდოდა, თქვენ ბიძია სმა-ჭამა და ჩაცმა-დახურვა არ გაკლიათ, მაგრამ მე მკითხეთ დღეს რას ვჭამ, ხვალ რა მექნება, ხოდა ასე შევთანხმდით ბავშვებთან, მოკლედ მედალის კანდიდატი ვიყავი, შამილაშვილი იყო რაფაელა, ბოლოს ცხინვალში იყო, აკადემიკოსი გახდა მანდ ინსტიტუტი იყო და იმისი, ფილოლოგი იყო, ქართულ ენასა და ლიტერატურას გვასწავლიდა, ჩემ ნაწერში გადავწერე მართალია „შპარგალკიდან“, მაგრამ ერთი სიტყვა სამჯერ გამიმეორებია, წერის დროს, ხომ ხდება, დიდი წითელი ფანქრით გაუსვია, კარგად გაუსვია და ეს წინადადება ამოღებულიაო კრიტიკული წიგნიდან, რომელიღაცა წიგნი დაასახელა, იმ წიგნიდან არის ერთი ისა ამოღებული თურმე, ის მასწავლებელმა მომცა და ვინც მომცა „შპარგალკა“, იმას ამოუღია და მეც გადავწერე და ისიც ხაზებგასმული იყო და ამაში ხუთიანს ვერ დავწერ, ვერ დავწერო, ვერც ოთხიანი დამიწერა და დამიწერა სამიანი და მედალი დავკარგე. ასე როგორც იქნა სკოლა დავამთავრე, ამ დროს დროც გავიდა, მამაჩემი ციხიდან დაბრუნდა.

• სამი წელი იჯდა?

• ხო, სამი წელი, ცოტა დააკლდა, ცოტა ადრე გამოუშვეს.

• რომელ ციხეში იჯდა?

• ახალციხის ციხეში ჩასვეს თუ არა ნიკას ბიძია ბუღალტერი იყო მთავარი და პარტიის მდივანი იყო, ციხის უფროსთან ძმაკაცობდა, ხოდა მივიდა და უთხრა, რომ ჩემი ბიძაშვილი შენი პატიმარიაო და კარგი კაცია, გამოიყენეო უთხრა, არჯული იყო სოფელი, თათრების მიერ დასახლებული სოფელი ერთი, იქ ვერანა იყო, აღარაფერი აღარ იყო, თათრები გაასახლეს, ქართველები არ ჩასახლდნენ იქ და ეს სოფელი მისცეს იმათ რა ქვია, ამ ციხეს მისცეს დამხმარე მეურნეობად, ფერმა ქონდათ, საქონელი, ამ თათრებს რაც დარჩათ, საქონელი იყო, ფუტკარი იყო, თუ რაღაცა იყო, ყველაფერი სოფლის ძროხა, კამეჩი, სულ ყველაფერი ამ ციხემ აიღო, თავის მეურნეობად აქცია და მამაჩემი გაგზავნეს იქ, ამ მეურნეობის უფროსად, სულ პატიმრები ყავდა, 25 პატიმარი ყავდა მამას იქა და ამუშავებდა მიწას, საქონელს უვლიდა, ყველაფერი, მოსავალი პატიმრებისთვის მიქონდათ და ახალციხის პატიმრებს თვითონ კვებავდნენ, თავისი მეურნეობით, მამაჩემი იქ იყო რა, კვირა დღეს დედაჩემი გამოაცხობდა პურს, საჭმელს, რაღაც-რაღაცეებს, ოჯახი მაინც თავისებურია, ვირი გვყავდა, ვირზე აკიდებდა იმ სანოვაგეს, მეც შევჯდებოდი ვირზე და „დავაი“, ჩემი სოფლიდან ის სოფელი იყო 18 კმ, 18 კმ-ზე გავივლიდი, მამას ავუტანდი პროდუქტს იქიდან კიდევ ახალი ხილი გამოდიოდა, რაღაც-რაღაცეები, პატარ-პატარა რაღაცას იქიდანაც მე გამომატანდა, მოვიტანდი სახლში და ერთ დღეს სანამ იმ სოფლამდე მივიდოდი, ერთი კილომეტრნახევარი, ორი კილომეტრი ტყე უნდა გამევლო, გზა გადიოდა ტყეში, ხოდა ტყის დარაჯი იყო გურმაშვილი, მამასთან ძმაკაცობდა, სოფლის გარშემო ტყე იყო, ერთიც პატარა ხევი ჩამოდიოდა, წყალი მოდიოდა, ერთი თოფი გავარდა, გაისროლა ვიღაცამ, გაისროლა და გაჩერდი ბიჭი, გაჩერდი, არ წახვიდე, გამაჩერა, მოდი ჩემთან, მოდი, ვინა ხარ, რა ხარ, მე ვუთხარი ამ კაცის შვილი ვარ, მეიცა შვილო, მეიცა, გავიხედე და კურდღელი წინა ფეხებით მიდის, მოუკლავს კურდღელი ესროლა და დაიჭირა, გაატყავა და ცეცხლი ახლა იმას არ გაუჭირდებოდა, შეწვა ხელათში და დამპატიჟა, პირველად გავსინჯე კურდღლის ხორცი, ძლიერი კაცი იყო.

• მერე სად ჩააბარეთ?

• გადაწყვიტა მამამ და სტეფანემ, ახლა ამაზე კარგი დრო არ არსებობს, დღეს ოფიცერი, სამხედრო პიროვნება, 25 წელს იმუშავებს, მერე სადაც უნდა იქ ბინას მისცემენ, მაღალი ხელფასი ქონდათ, 1700 მანეთი ხელფასი იყო ოფიცრისა, სულ პატარა, უმცროსი ლეიტენანტი ვინც იყო 1700 მანეთი ხელფასი ქონდა, მერე სხვადასხვა პირობები თავისი, სხვადასხვა რაღაცეები, ხოდა რა გინდა შვილოო, ომი აღარ იქნებაო, საბჭოთა კავშირი ასეთი ძლიერი არისო, ამას ომს ვეღარავინ ვეღარ გაუბედავსო დაიქნები 25 წელიწადში, აღარც შახტაში არ ჩაძვრებიო, ჩემსავითო, ჩემი ძმა მეუბნებოდა და იქნებიო მშვენივრადო და წადიო, ერთი 2 წელიწადი ისწავლეო და ოფიცერი გახდებიო და იცხოვრებ მშვენივრადო, მეც მომეწონა ეს ამბავი რა, ჩავედი კომისარიატში, დავწერე განცხადება და ჰაი და, გამაგზავნეს, „ლოდჩიკობა“ მინდოდა, დაუგაპირში იყო საჰაერო სასწავლებელი.

• დაუგაპირი სად არის?

• რიგასთან, როგორც ჩვენი ქუთაისია ისე.

• რომელი წელი იყო?

• ეს იყო 51 წელი. ხოდა ჩავედი, გავიარეთ „Курс молодого бойца”, ეგრე ეძახოდნენ, ჯერ ის გაგვატარეს რა ქვია, სამნი ვიყავით ახალციხიდან, კომისია, ფიზიკური შემოწმების კომისია, იყო როგორც მეტროში, რომ შეხვალ გალიაში, შევედი გალიაში, გავჩერდი და დაატრიალეს ასე გალია, რა ვიცი რამდენჯერ შემოგვატრიალეს ასე, გააჩერეს, კარი გააღეს და მითხრეს: აბა გაიარე. თუ წაბარბაცდი და წაიქეცი ვსო, გამობრაკული ხარ, არ ვარგიხარ, თუ გაიარე და დადექი ვაჟკაცურად მიგიღებენ, ისინი გამობრაკეს, ვერ გაიარეს წაიქცნენ და მე სირბილით გავიარე, ვერ ის მიყო, ვერ დამაბორიალა და ჩამრიცხეს, ჩამრიცხეს, სამი თვე იყო წინაპირობა, რომ სტუდენტად ჩავერიცხე, ისე 5 წლიანი იყო სასწავლებელი, რომ ჩაერიცხე სტუდენტად უნდა სამთვიანი კურსი გაგევლო - „Курс молодого бойца”, ნუ იქ გამოჩნდებოდა ყველაფერი ეხლა, ამ პერიოდში, ამ სამი თვის განმავლობაში, 25 წლისთავი ქონდათ ამ ინსტიტუტის კურსდამთავრებულებს, უკვე პოლკოვნიკები და ისეთი თანამდებობის ხალხი იყო, ისინი ჩამოვიდნენ და იმათთან შეგვახვედრეს ჩვენ, იმათ თავიანთი მოყვეს, თავიანთი გამოცდილება, როგორ ისწავლეს, როგორ მიაღწიეს, სად გააღწიეს, დაგვაინტერესეს უფრო სწორედ, ამათგან ერთი ქართველი იყო - გოჩიტაშვილი, პოლკოვნიკი, კახელი, სოფელი სანავარდოდან, ყვარელის რაიონი, ჩვენგან, უდიდან წასული, ხოდა გოზალიშვილი, ქართველი ხარ ბიჭოო, მე რამდენი ხანი ქართული სიტყვა არ გამეგო, შენ გენაცვალე ქართველი ვარ მა რა ვარ, მოდი შვილო აქ, მოდიო, მიმიყვანა, შენ იცი რა გახდებიო, მე ვუთხარი მფრინავი ვიქნები-თქო, არა შვილო, არაო, ეს არისო „Радио локационное служба“, შენი სიცოცხლეო, საცხა ორმოში იცხოვრებო, იქა რადიო დანადგარები იქნებაო და დღე და ღამე იქ უნდა უყურო, ვინ რომელი მტრის თვითმფრინავი სად მიფრინავს და ვინ არის, როგორ არის და ასე, რომ ცოლ-შვილიო ქალაქიდან მოწყვეტილი იქნებიო, ეს „ლაკაციონი“ სამსახური ქალაქიდან სულ შორს არისო, დასახლებიდან 10 კილომეტრზე საცხა, მოწყვეტილი იქნებიო და ქართველი კაცი, თუ ხარო შენ არ გირჩევო რა, ოჯახი არ გექნება, აწეწილ-დაწეწილი იქნებიო, ეგრე ვარ მეო ეხლა, შვილები სად არიან მე სადა ვარო, ისევ „სალდათურად“ ვცხოვრობო, ასე მირჩია ამ კაცმა და თავშიც დამიჯდა, მართლა რად მინდა და მივეცი თავი რუსულის უცოდინარობას, „не знаю; как?” ჩემმა კამანდამ როტამ იფიქრა, ეს ვინ არის, ვინა მყავს, „ Я его Русский язык обучать буду, или говорит, технику” ხოდა როგორც იქნა, და ამ დროს, მე უკვე სამხედროში ვარ წასული, ვარიანტი აღარ არის ფიცი მიღებული მაქვს, ყველაფერი, უკვე იქიდან წამოსვლის ვარიანტი გამორიცხულია, სამსახურია, უნდა ვიმსახურო, ხოდა მოვიდა ჩვენ იმაში, რა ქვია, სასწავლებელში - „ институт иностранных языков” მოსკოვში იყო ასეთი, „Военний институт иностранных языков”, იქ აბა უთხარი ღებულობდნენ, მხოლოდ ისეთ ხალხს, ვისაც ომზე, პირველ ომზე არა, ამ მეორე ომზე დედა, მამა, ძმა არა ყავს პატიმარი, არის პატიოსანი და ნუ არჩევდნენ ისეთ ხალხს, რომ

• შპიონობას ასწავლიდნენ?

• ხო, რა ვიცი, მე ვუთხარი მაქვს ჩემი საბუთები, ამოვიღე, როგორც იქნა ჩავედით მოსკოვში, ჩვენგან 11 კაცი შეარჩიეს, ჩავედით მოსკოვში და იქ დამიწუნეს, დამიწუნეს, მე ინგლისური და გერმანული მინდოდა, ამათ უნდოდათ სპარსული და აღმოსავლეთ ენების განხრით, დანარჩენები შევსებული ყავდათ დაიმ განხრით უნდოდათ და მე ეგ განხრა არ მინდოდა, იქიდან კალინინგრადში გამგზავნეს სატანკო სასწავლებელში, ორი წელი ვისწავლე სატანკო სასწავლებელში და გავხდი ოფიცერი, მარშალ ბაგრამიანი იყო პრიბალტიკის „военный округ”-ის მარშალი, უფროსი командующи, 200 კურსდამთავრებული ვიყვავით, 200 ოფიცერი ვიყავით, ჩამოვიდა ბაგრამიანი და ჩვენ ტამზე მოვიდნენ „პარტნოები“ და აგვიღეს ზომები და ჩვენ ტანზე შეკერეს ყველაფერი, ლამაზად, კარგად, სულ გაპრიალებული ვარ, აზიაცკები გვაქვს სულ ყველაფერი ისე, რომ გაივლი სასიამოვნო შესახედი ვართ, მარტო პაგონები გვაკლდა, მოედანი იყო, სტადიონთან იყო მოედანი, დიდი და იმ მოედანზე იყო ტრიბუნა გამართული, მარშალი იქ დგას:

• Гозалишвили

• Я

• Явился на получения Совецкой звании

• Служу Совецкому Союзую,ბახ, ბუხ, ბახ, ბუხდამივედი, გამოვცხადდი, ჩესტიმივეცი.

• Гозалишвили прибыл для получения Офицерской звании Совецкой армии, поздровляю,მარშალმახელიჩამომართვა, აიღოპაგონიდაერთიპაგონისერთიღილიშეკრათავად, დანარჩენიმოცვივდნენდასხვებმაგამიკეთეს, ასემქონდათავი, პრიალაყვეითელიპაგონებიდავიძახდი: მევარვინცვარ! ისემიხაროდა.

• Поздровляю!

• Служу Совецкому Союзую, ავიღეჩესტიდამოვბრუნდი, წავედი, გავჩერდირიგში, ასედამთავრდასულყველაფერი, საღამოსუკვე 200-200 გრკონიაკიДом Офицеров-ში ჩვენთანერთად “ოკრუგის” უფროსიც, იმღამესიქცეკვები, ვისაცშეეძლოთავისისაყვარელიყავდა, თუქალიყავდათუვიღაცაშეგვეძლომიგვეყვანა, ასეთიუფლებამოგვცეს, ერთიელცოვაიყო, ინსტიტუტშიფიზიკა-მათემატიკურზესწავლობდაჩემთანახლოიყო, ვამხანაგობდით, ხომაგიგამომრჩა, სტალინმაგამოსცაბრძანება, ცოცხალიიყოსაწყალი, ცხონებული, გამოსცაბრძანება, რომვისაცსაშუალოსკოლადამთავრებულიქონდა, მაშინოფიცრობისმეტინაწილიომგამოვლილებიიყვნენ, წოდებებიქონდათმაიორის, “პოდპოლკოვნიკის”, პოლკოვნიკისარადაგანათლებასაშუალოარქონდათ, გამოსცაბრძანება, რომუფლებამიეცათ, რომისწავლონღამისსკოლაში, დაუსწრებელზე, ღამისსკოლაიყო, გაკვეთილებიიყო, მიდიოდიდასწავლობდიდაერთდროულადგამოსცაბრძანება, რომვისაცსაშუალოგანათლებააქვს, უფლებააქვსდაუსწრებელზეისწავლოსდაკალინინგრადშიიყოფიზიკა-მათემატიკისინსტიტუტი, ავიღე, დავწერეგანცხადებადამივედიჩავაბარეგანცხადება, დაინიშნაგამოცდებისდრო, უნდაჩავირიცხოეხლა, გამოცდაჩავაბარო, ოფიცრებიგვყავდადედა, დედა, დედა, მოკლედმხეციაარადამხეცზეუარესიადამიანი, რომიყოს, აიისეთები, ომგამოვლილებიიყვნენ, მოკლედაიერთიპატარაღილიცკიცოტაგახსნილი, რომგქონოდა, ფეხსაცმელიცოტარაღაცა, ანდაღილებიცოტაარეულად, არიყოსგაპრიალებულიკარგად, მოკლედ “კუხნა” დატუალეტისგაწმენდაარაგცდებოდა, მოკლედშემაზარაესსამსახურიამხალხმა, მერეახლაოფიცერივარკაცოუკვედავამთავრე, ორიწლისშემდეგდავამთავრედაახლავმსახურობ, ხო, ხოგამოცდებიეხლა, 9სთ, რომგახდაზუსტად, უფლებამომცეს, რომმომცეს “უვალნენია”, “უვოლნენია” არცვიციქართულადროგორარის, ფურცელსგაძლევდნენდაშიგეწერა, რომუფლებააქვსგავიდესყაზარმიდანმთელიდღედაპატრულიდადიოდაქალაქშიდაანახებდი, რომმეუფლებამაქვსდღესსაღამოს 7 სთ-ზე, ვახშამზეუნდამივიდესამსახურშიუნდავიყო, კარებიდანისეარგაგიშვებენ, თუარაგაქვს “უვოლნენია”, ხოდაავიღეეს “უვოლნენია” დაზუსტად 15 წთ, რომაკლია, გამოთვალადრო, რომჩემსყაზარმიდანიმინსტიტუტამდე 15 წთდამჭირდებოდაფეხითსიარული, ზუსტად 9, რომ 15 წთაკლდა, იმდროსგამიშვა, მივედიდაშიგ, რომშევედიოთხირიგიიყო, მაშინეგრეიყო,ახლარომკომპიუტერზებარდება, ეგრეარიყოგამოცდა, ოთხირიგიიყომერხებისგანლაგებული, ხოდაშევსებულიიყოდადაფაზეცოთხიამოცანაიყოდაწერილი, მაგალითები, მერეამოცანა, რომელიცგინდოდაიმაზედამჯდარიყავიდაფურცელსმოგცემდნენ, ბეჭედდასმული, შტამპიანი, ნომერგატარებული, ფურცლებიდაგვირიგეს, ორიფურცელისუფთადდასაწერად, ორიშავად, რომამოხსნადაწერო, რაღაცეებიმიუმატო, გამოაკლო, სხვაარაფერიარგვქონდა, ვერშეიტანდივერაფერს, ხოდა, რომმივედი, ესსამირიგიუკვეშევსებულიიყოთავიდანბოლომდე, ერთრიგზეარავინარაზის, მივედიდადავჯექი, ლექტორმაგამოაცხადა, ვინციყოგამომცდელი, გამოაცხადა, რომარაფერიშპარგალკა-მარგალკაარიხმაროთ, მაგალითებს, რომამოხსნითდაამოცანასსუფთაზეარგადაწეროთ, სანამჩვენარგვაჩვენებთ, თუსწორიპასუხია, მაშინგადაწერეთ, კარგივთქვი, მაგასრასჯობია, ერთიცგავიხედედაჩემსუკანდაჯდა, ნუეხლაიქგამოველაპარაკეთრიგში, მათემატიკაიცი, არიცი, მევუთხარივსწავლობდი 11 კლასიდავამთავრე, მათემატიკაში 5 მყავდა, ერთიცშემოვდაგოგო, ქალიშვილიდაჯდაჩემსუკან, ავიღეჩემრიგზერაციყო, ორიმაგალითიიყო, 15 წთ-შიორივეამოვხსენი, ამოვხსენიხელიავიწიე, გამოდიო, მიმიყვანესთავისთან, ნახეს: “правильно, молодец! Перепиши.”,ამგოგოსამხელათვალებიგაუხდა, რომგაიგოეს, ჩუმადუკნიდამითხრა: “Я доч генерала”, ესჩემიგენერალისშვილიყოფილაკაცო, თუშეიძლებაგადავიწერო, “хорошо, помогу”ამოცანაცამოვხსენი, ამოცანაამოვხსენი, მაგრამიმდენირუსულიარვიცოდი, მათემატიკასთავისიენააქვს, რომსამკუთხედისამადაამგვერდზე, ამადაამთეორიისსაფუძველზე, ამკუთხისესდაესუდრის, ამას, იმასუნდადაამტკიცოდამექართულადჩემებურადგავაკეთე, ამოვხსენი, პასუხიმივიღე, მივედივუთხარი“ответ правильный? – правильно, ну ты что это написал кручки-ковички, что это токое” ქართულადმიწერიაამოხსნა, შავფურცელზედავწერე, ამადაამთეორიისსაფუძველზე, ესადაესკუთხე, ამკუთხისმოპირდაპირეკუთხისნახევარიამასუდრის, ესსულყველაფერილამაზადჩავაწიკწიკე, მიწერიაქართულად, “кручки-ковички, что этотокое”მეუბნება, “ладно перепиши.”გადავწერე, რაცშემეძლოდავწერე, მივეცი, ეხლადრომაქვსხო, ავიღეჩემისავადდაწერილიდაპატარაზემოვხიე, უკანმეორესუფთაფურცელზემაგალითებიდაამოცანალამაზადგავაკეთე, დავკეცე, დავკეცე, დავკეცედახელშიმაქვს, ეხლაროგორმივაწოდო, მიწოდებაარგინდა? ავდექი, გემოზეცხვირშიმივირტყიხელი, სისხლიწამოვიდნენ, გასვლავითხოვე, გავლისდროსესამგოგოსჩავუგდე, ესქაღალდიმივეცი, ვითომცხვირსახოციმომცაიმან, რომმოვიხოცე, მევუთხარიმომცაიმანთავისიცხვირსახოციდაწავედიგარეთ, წყალიშევისხი, მოვისუფთავე, შემოვედი, ესდავწერესულყველაფერი, დიანაერქვაიმგოგოს: Диана, ну как ты переписала? Да, всё нормально, ავდექი, მედროარმაქვს, მეაუცილებლადყაზარმაშიუნდადავბრუნდე-თქო, არწახვიდეო, მამადარეკავსდაშენგაგათავისუფლებენო, ხოდადაველოდეგარეთ, რომისიცგამოსულიყო, გამოვიდა, მამაჩემიუნდაგაგაცნოო, კარგიმეთქი, მერამინდოდა, ოფიცრობაზევსწავლობდი, ოფიცერიუნდაგავხდედაგენერალირომგაგაცნოს, დაურეკასახლში “პერერივზე” მოვიდა, უთხრაესბიჭიჩემიკურსელია, დამეხმარაო, მესულგადავიწერეო, ყველაფერისწორექონდაო, კარგიო, დაურეკაიმანჩემსკამანდირროტასდაუთხრა: ერთიკვირაიქვიყავი, ფიზიკაშივემზადებოდით, მათემატიკა, რომცავაბარეთ, “курсант Гозалишвили находится в мою службу и прошу на недели освободить” დავრჩიმაგათსახლშიმერეფიზიკაიყოჩასაბარებელიდამერერუსულიწერა, მოკლედგენერლისსახლშიერთიკვირავიკვებეკაცურად, მეორედღესნიშნებიხომუნდაგავიგოთდამივედით, მივედითდაწერია, გამოკრულიასიები, ერთი 10-12 კაცსქონდადადებითინიშანი, ამდიანას 5-იანი, მე 4-იანიდანარჩენებს 3-იანი, 2-იანი, ერთი 4-იანიიყოვიღაცადარუსიაბიტურიენტები: смотри этот чечнек, რუსებიყველაშავებს “ჩეჩნეკს” ეძახდნენ, кокую оценку поставили, руски язык ели поворачивает, ენასვერატრიალებსრუსულადოდანახერანიშანიდაუწერესო, მევუთხარი: молчи а то ты полудчес своё, მოკლედფიზიკაშიცდავეხმარეამგოგოს, ფიზიკაცრაიგივეფორმულებია,არმიჭირდარა, ხოდამოვიდაახლარუსულისწერა, რუსულისწერაზედავჯექითდამოვიდა: Я Советский простой человек, უნდადაგეწერაესთემა, ასეთიიყო, რუსულშიატესტატში 5-იანიმიწერია, დირექტორთანშევედი: ты что говориш не знаю Руский, სკოლაშირუსულწერაში “დიკტანტი” იყო,გვიკარნახებდამასწავლებელი, თუშეცდომებიარიყონიშანიიწერებოდა, რასიზამდი, გამოსავალიაღარიყო, შევთანხმდით, რომ 13 შეცდომაზეორიანსწერენ, მაგრამ 40 შეცდომაზეშენარდაგიწერთორიანსო, ოღონდდაწერეო, დიანასვუთხარი,როგორცგინდაისედაწერემეთქი, ერთიგვერდიდაწერედამეგადავწერ-თქო, დამიწერაერთიგვერდიშინაარსი, ახლადრომაქვსოთხიფურცელიმაქვს, რავქნა, ტყვილავარ, ავდექიდადავწერეწერილი, წერილიდავწერესახლში, საყვარელჩემმშობლებს, დავწერედაესორიგვერდიშევავსე, შევავსე, მივედიდაესდავუტოვეწინქართულადწერილიდაწერილი, ты что написал, где я переводщика наиду, არაფერიარმესმისდამეამასარვიღებო, მერერუსულიცვაჩვენე, რუსულადაცდავწერე-თქო, მაგრამცოტამერთიგვერდიიყოსულ, წაიკითხა, смотри, смотри, ესემიყურებსგვერდზე, говорит не знаю, не знаю, но очен приятно, очен хорошо, коротко и ясно, мало время нужно прочитать, но содержательно, სულბოლოსმივედი, სულყველას, რომწაღებულიქონდა, რომჩემიფურცელიზევიდანმოქცეულიყო, პირველიწაეკითხადამერედაიმდიანასნაწერისთვისარშეედარებინა, მეორედღესნიშნებიგამოაკრეს, მივედი, გოზალიშვილისამიანი, ასეჩავირიცხეფიზიკა-მათემატიკისინსტიტუტში, ორიკურსიდავხურე, ხოდაესსტალინისბრძანება, რომგამოვიდადამეისეგავაკეთეჩემს, ჩვენხომოფიცრებივიყავითდამორიგეობაგვიწევდა, თვეშიერთხელ, ანორჯერ, მორიგეობაგვიწევდა, დროშასთან, სახელმწიფოდროშასთან, პოლკისდროშასთანდასაერთოდყაზარმაში, პოლკისტერიტორიაზე, თურამმოხდებოდაპასუხიმგებელივიყავიმთელიოცეულითგასულივიყავი, ოცეულიქალაქშიპატრულშიიყვნენდაჩვენკიდევ 5-6 კაციშეგვყავდაშიგ, რომწესრიგიყოფილიყო, თუვინმეღობიდანგადახტებოდა, ხილისბაღებიიყოკარგი, რაღაცასმოიპარავდნენ, მოიტანდნენ, სალდათებიხომიცი, სალდათი, მაინცსალდათია, ზოგიარაყსყიდულობდაიქვე, მეზობლისქალები, რუსებიყიდიდნენ, მეზობლებივინციყვნენგარშემოჩვენი, დილითროცამორიგეობასვამთავრებდიწყობისდროს, უნდამომეხსენებინაროცამოვიდოდაკამანდირი, თუერთი-ორიდანაშაულიიყოიმასმოახსენებდიდამეარავისარგავცემდიჩემიროტადანდაოცეულიდანდაასეულიდან, თურამედარღვევებიიყოვფარავდი, ესჩემიმეორეოფიცრებიჩემიბიჭებიკარგიბიჭებიმყავდა, მაგრამისინიცარღვევდნენ, მაგრამგამოაცხადებდნენ, რომპირველროტაში, ანმეორეროტაშიასეთიდაასეთიამბავიმოხდა, იძულებულივიყავი, უკვემომძულდა, აღარშემეძლო, აღარმინდოდა, აიპაგონებისშეხედვამეზარებოდა, იქამდემიმიყვანეს, ხოდაროცაგამოცხადდადემობილიზაცია, ვისაცუნდადარჩესსამხედროში, ვინცარადაშევიტანეგანცხადება, რომგამათავისუფლეთ, მე 2 წელიკიარაუკვე 3 წელინამსახურებიმქონდა, მემოხდილიმქონდავალისახელმწიფოსწინაშე, შევიტანეგანცხადებადაერთითვისშემდეგმოვიდაპასუხი, უკვე 54 წლისსექტემბერია, სამითვისხელფასიმომცეს, 1700 მანეთიხელფასიმქონდა, გზაშისაჭმელიცდაუფასომგზავრობა, მოკლედწამოვედითიქიდან, ერთისამიოთხიკაცივიყავითსაქართველოდან, მოსკოვშიცგავიარეთ, სოხუმშიცჩავედით, იქაცვიქეიფეთდაქეიფ-ქეიფითმოვედითსახლებში, ჩამოვედიიქიდანდაჩამოვედითუარაქუთაისშიჩემიძმისამხანაგიიყო, ჩემითანაკურსელიიყო ლათერაშვილი, ქუთაისის სამთო ტექნიკუმის დირექტორი, ჩამოვედი თუ არა ეს ორი წლის დოკუმენტი ხომ მაქვს, მივედი ვანახე, რომ მე დამთავრებული მქონდა, მეოთხე კურსზე დამსვა პირდაპირ, მეოთხე კურსზე დამსვა, იმიტომ რომ იქ რაც უნდა ჩამებარებინა, უნდა გვესწავლა პირველ მეორე კურზე, ის უკვე ვიცოდი და მეოთხე კურსზე უკვე სპეციალობა იყო იქ, ერთ წელიწად ნახევარში ეს სამთო ტექნიკუმი დავამთავრე, მაგრამ აგვისტო, რომ მოვიდა ვთხოვე ბატონო ვანო, მომეცი რა ჩემი ატესტატი, უმაღლესში მინდა ჩავაბარო, ქუთაისში იყო დაუსწრებელი ფაკულტეტი, პოლიტექნიკური ინსტიტუტის, ჩააბარე კაცო მოგცემო, შენი ატესტატი მე რად მინდაო და მომცა ატესტატი, უკვე საშუალება მაქვს მივიტანო და ჩავაბარო, თავიდან ბოლომდე ოფიცერი ვარ, მარტო პაგონები არა მაქვს, ხოდა მივედი შევიტანე განცხადება, დაინიშნა გამოცდების დრო, პირველი მათემატიკის ზეპირი გამოცდა არის, აქ გავიცანი ორი, ერთი ქუთაისელი და ერთიც გეგეჭკორელი, გავიცანით ერთი მეორე და ერთმანეთს ვეხმარებოდით, მე ვატყობდი, რომ ისინი ჩემზე ცოტა ნაკლები იყვნენ მათემატიკაში, ესენი მომეკედლენ რა მე უფრო სწორედ, რომ ერთად გავიდეთ გამოცდაზე და ერთმანეთს მივეხმაროთ.

• ეს რომელი წელია, ბატონო მარკოზ?

• 55 წლის აგვისტოა. ხოდა შევედი მათემატიკის გამოცდაზე, ახლა რომ შევდიოდით იქ ერთი ქუთაისელი ბიჭი იყო და მითხრა ბიჭო გატყობო, რომ შენ მათემატიკაში რაღაცას ერკვევიო და ჩემამდე ერთი ოცი კაცი გამოვიდა და ოციდან ერთმა გამოიტანა სამიანი, ისეთი სასტიკი გამოცდა იყო, უფრო არ იცოდნენ, ჩემთვის არაფერს არ წარმოადგენდა რაც იქ ვნახე, ხოდა კაცო კაცი არა ხარო, შენთან ერთად გამოვალო და ცოტა დამეხმარეო, მათემატიკა არ ვიცი ისე კარგადო, მე ვუთხარი, გენაცვალე მე რა გითხრა აგერ ოცი კაცი გამოვიდა და ერთმა ნიშანი გამოიტანა და შენ, რომ ვერ დაგეხმარო, ნიშანი ვერ მივიღო და მეც დამნაშავე ვიყო, მე ვუთხარი, შემეშვი რა, ვერა მეთქი, ვერ დაგეხმარები, ჩვენ სამნი შევედით, შევედით მე სამხედროში შეჩვეული როგორც ვიყავი ისე მივედი, ავიღე ბილეთი, დავჯექით, ჩემს წინ ერთი 10 კაცი კიდევ იჯდა მოსაფიქრებლად, ჩვენ სამივენი ერთ კუთხეში დავჯექით, ჩემს მაგალითებს, რომ გადავხედე და რაც იყო მოცემული არაფერი არ იყო, გვერდზე გადავდე, ამათი ერთიც და მეორესი ორივე გამოვუყვანე და დავუტოვე წინ, დრო რომ გავიდა მაქსიმუმ ერთი საათი ალბათ, ავიწიე ხელი, მე ვუთხარი გამოვალ პასუხს გაგცემთ, მივედი და გამოვცხადდი; ბატონო კომისიის თავმჯდომარევ, აბიტურიენტი გოზალიშვილი გამოცხადდა, როგორც სამხედროში ნასწავლი მქონდა, გამოცხადდა ამ და ამ ნომერ ბილეთით პასუხის გასაცემად, ვიწყებ პასუხს, პირველი საკითხი ეს და ეს, დავამთავრე პირველი საკითხი, მეორე საკითხი ეს და ეს დავამთავრე, მესამე საკითხი დავამთავრე, შენც დაამთავრე და მეც დავმთავრდიო კაცო, საიდან მოხვედი შე კაი კაცო, საიდან, აქამდე მოსულიყავიო, გული მქონდა გამსკდარი, აიღო და ზეპირად ათობით ლოგარითმიდან გეტყვის რიცხვს დაგისახელებს და ამის ლოგარითმი რას უდრის მითხრა და ვუთხარი, ხუთიანი,მეტი სხვა რა უნდა დავწერო, ჩააწო მელანში, ტუშით, შავი მელნით ხოდა ჩამიწერა ხუთი, მე ოფიცრის ქუდით ვიყავი შესული და ქუდი იქ დამრჩა, ეს მიჭირავს საგამოცდო, სულს ვუბერავ და გამოვდივარ, გამოვდივარ და გარეთ ხუთიოო, გავარდა ხმა, ხუთიანიო და ეს ქუთაისელი მეუბნება შენი დედა შენი... აკი მათემატიკა არ იცოდიო, იმის თავი ვის ქონდა, რომ ხმა გამეცა იმისთვის, მაგრამ სიცივე, რომ მომხვდა თავზე მივხვდი, რომ ქუდი დამრჩა, შევედი ბატონო ქუდი დამრჩა-მეთქი, წაიღე შვილი, ზოგს თავი რჩება, შენ კიდევ კარგი ქუდი დაგრჩაო, ესე ჩავირიცხე, ავტოსატრანსპორტო ფაკულტეტზე.

• ცოლი როდის შეირთეთ?

• ცოლი თბილისში გადმოვედი ქუთაისიდან, ბოლო წლები 59 წელში აქ გადმოვედი, სასწავლებლად უკვე, ბოლო კურსი იყო და აქ გადმოვედი და საბურთალოზე კომბაინის ქუჩა იყო ერთი, ახლა აღარ არსებობს, პატარა სახლები ქონდათ და ნაქირავები მქონდა იმ ბინაში, ეხლა აღარც ის ბინა არ არსებობს, იმ ბინაზე კორპუსი დგას, ქუჩის მეორე მხარეზე ჩემს ცოლს ამხანაგები ყავდა და იქ ცხოვრობდა, მოკლედ აბაშელი ქალია, თოფურია, მე უფროსი ვიყავი, თითქმის 30 წლის ვიყავი, ლილი ჩემზე 7 წლით უმცროსია, ხოდა იქ ბიჭები იყვნენ სტუდენტები, ნაქირავები ბინები ქონდათ და ხან ერთზე ვათხოვებდი, ხან მეორეზე, ბოლო-ბოლო მე შემრჩა ხელში, 60 წელში შევუღლდით, ხოდა ლექტორი გვყავდა ჩვენი დეკანი იყო უშვერიძე ირაკლი გეორგიევიჩი, დიპლომი გაკეთებული გვაქვს, ნახაზები, სულ ყველაფერი და მივდივართ, რომ უკვე საბოლოოდ შეამოწმოს, რომ მერე დაცვაზე გავიდეთ, სახელმწიფო დაცვა, ჩემი მეგობარი ვინც იყო ის ცოლიანი იყო, ხოდა ის ცოლიც წამოვიდა და მე ლილის ვუთხარი წამოდი მეთქი ჩემთან წავიდეთ, უკვე დამეგობრებული ვიყავი და ლილიც წავიყვანე იქ. გავედი დიპლომზე, ნახაზი გაკეთებული მქონდა, სულ ყველაფერი, ერთი 10 წთ-ში დავიცავი დიპლომი, დამიწერეს უმაღლესი ნიშანი და გამოვედი, გამოვედი, გავიდა დრო, ხანი, დავიწყე სამინისტროში მუშაობა, ახალციხეში ვარ, მექანიკოსად დავიწყე და 64 წელში უკვე დირექტორის მოადგილე ვიყავი.

• თქვენმოესწარითთურქიმესხებისგასახლებას, აიროგორმოხდა, როგორცხოვრობდითიქამდე, გასახლებამდე, რაიყო, როგორმოხდა?

• მაშინდავიწყოთ, როგორგაამაჰმადიანესჯერ,1283 წლიდანახალციხესჯაყელებიგანაგებდნენ, ჯაყელებისსამთავროიყოდაგაერთიანებლსაქართველოშიჯაყელებსთავისიკუთხეჰქონდა, თავისიჯარიჰყავდადათავისიშემოსავალი, ყველაფერი, ერთ-ერთმაჯაყელმა, სახელიგადაირქვაომარფაშად, მიიღომაჰმადიანობადადაიწყოიმდღიდან 24 წლიდან, 1624 წლიდანესფაშაარისდასაფაშოახალციხეშიდაიწყოდადაიწყოქართველებისგამაჰამდიანება, 83, თუ 84 სოფელიიყოახალციხისრაიონში, დღესახალციხისრაიონში 30 სოფელია, 34 სოფელივერანადიქცა, გაუქმდა, აღარარსებობს, აქედანგამაჰმადიანდა, ანუ 7 სოფელიდარჩაადგილობრივიახალციხისრაიონშიქრისტიანული: ვალე, ივლიტა, წყორძა, ნუსხი, ანდრიაწმინდა, აგარა, ტატანისი, მოკლედშვიდისოფელიდარჩა, 7 სოფელიდარჩაადგილობრივიქრისტიანები, დანარჩენებიგაამაჰმადიანესდაზოგიამოწყვიტეს, ამოიწყვიტასაერთოდსოფლები: ჭარავი, ჯაყისმანი, ჯაყელებისსოფელიიყო, არჯანა, სულჯაყელებისსოფლებიიყო, მოკლედერთი 15-20 სოფელისაერთოდგაუქმდა, აღარავინაღარცხოვრობდაშიგ, გაამაჰმადიანეს, ეს 7 სოფელიცაიდიდივაივაგლახით, წამებით, ძლივსგადაარჩინესრა, მთელიუბედურებაიყო, ყველანაირღონესხმარობდნენ, რომმიეღოთმაჰმადიანურისარწმუნოება, 9 კანონიიყოშემოღებული, თათრებისმიერ, რომქართველს, რომგაევლოჯამისწინ, ჯამიხომიცირაცარის, ეკლესიაარისთათრებისა, იმისწინ, რომგაევლო,ან გადაეფურთხებინა, სიკვდილიარასცდებოდა, მარტოუბრალოდგადაეფურთხებინა, ანდარაღაცაუზრდელისიტყვაეთქვა, მაგრამქართველი, რომქართველსმოეკლა, გამაჰმადიანებასგადარჩებოდა, ქართველს, რომთათრისთვისშეურაცყოფამიეყენებინა, გამაჰმადიანებადამამულისჩამორთმევაზედიყოგამოწერილი, დამონებულიიყოისკუთხერა 9 კანონიიყო, უბედურზე, ერთიმეორეზეზედმიწყობილი, ყველასოფელშითავისიწარმომადგენელიყავდათდაყენებული, მდივანბეგი, თურაღაცაერქვათ, იმთანამდებობასდაისსოფელშიიყობატონი, სოფლები: ვალეერთი 9 სოფლისგანარისშემდგარი, ძირითადიმოსახლეობაკათოლიკობავინც, რომმიიღო, ვალეშიდარჩაის, ქრისტიანები, იმიტომრომრომისიმპერიამაშინძლიერიიყო, კათოლიკურისარწმუნოებაძლიერიიყოდაიქაურიმისიონერებიჩამოივიდნენაქ, იქადაგესდამისცესჯვარი, ჯვარიჩამოიკიდესყელზე, კათოლიკურიჯვარი, ვისაცესჯვარიჩამოკიდულიჰქონდა, თათრებიაღარერჩოდნენ, აღარამაჰმადიანებდნენიმათ, რომისკათოლიკეპაპმათურქებსეგეთიისმისცა, განკარგულება, რომარავითარი, ჩემსხალხსხელიარახლოთო, ასევალესერთი 100-150 ოჯახმაშეინარჩუნაქრისტიანობადადედაენათავისი, დანარჩენი, ერთი 200-მდეოჯახისხვადასხვასოფლებიდანარიანშემოსული, სოფელში, რომერთიდაორიოჯახიდარჩება, იქუკვემტერიმიდისანადგურებსდასპობს, ისინიიძულებულნიიყვნენჩვენსხალხსშემოკედლებოდნედავალეგახდაუკვე 800 კომლიანისოფელი, დიდისოფელია, ერთ-ერთირაიონშიყველაზეწამყვანისოფელია, დიდიცარის, მოსავლიანიცდაყველაფრითუკეთესი, ასეგახდავალეძლიერი.ვალეშიცხოვრობდნენ: წერეთელი, ამილახვარი, ჭავჭავაძე, გელაშვილები, გელაძეები, ნუმაისურაძეებიხომიყვნენდაიყვნენ, გოზალიშვილები, ხითარიშვილები, ჩიტაშვილები, ვინც, რომგაამაჰმადიანეს, მაგალითადჩვენ, გოზალიშვილებიდან, როგორდავრჩითჩვენ, ჩემიგვარი, გოზალიშვილებივალეში, როგორდარჩნენქრისტიანებადდაქართველებად, ფაშამდაიბარაერთდღეს, რომჩამოხვალთძმები, სამიძმანიყოფილან, ჩამოხვალთძმებიახალციხეშიდაუნდამიიღოთმაჰმადიანურისარწმუნოება, ახალციხეშიახლა, რომგზაგადის, ასემოკლეზეარყოფილამაშინ, გზაჩადიოდამაშინ, საჭაპანოგზაიყო, საქონელიდაცხენიდახარიმიყავდათმდინარისპირზედაამმდინარისპირ-პირჩადიოდაახალციხეშიგზა, რომსაქონელსწყალიდაელია, მოეძოვა, ასესჭირდებათ, ბუნებაკარნახობთ, შუადღე, რომმოაწია, შუაგზაშითითქმის, მდინარისპირზებაღებიგვაქვსჩვენსაკუთარი, ჩვენიმამაპაპური, იმბაღისთავზეწყაროა, მივიდნენ, ხარიგამოუშვეს, საძოვრადბაღშივედატოვეს, თავადმიირთვესსადილი, ხოდანამუშევარიხალხი, მიიძინესდარომგავიდადრო, უფროსძმასგაეღვიძა, მეორეძმაგააღვიძადაესორიძმაუფროსებიცოლ-შვილიანებიიყვნენდაესუმცროსი, უცოლოიყო, უფროსმაძმამუთხრა, მოდიოჩვენწავიდეთჩვენმივიღოთოდაიქნებეგგადავარჩინოთო, ხოდაშეაბესურემიდაწავდნენ, დროგავიდა, პატარაძმასგამოეღვიძა, გამოეღვიძა, ძმებიაღარარიან, გადახედ-გადმოხედა, ადგა, დაადგამოკლეგზასდაავიდასოფელში, სახლშიავიდა, ესენიჩავიდნენფაშასთან, ომოხვედითო, მოხვდით, სადარისმესამეძმა, სიცხეჰქონდა, ისეთისიცხეჰქონდა, რომვერწამოვიყვანეთ, აღარჰქონდასაშუალებაო, ჩვენხომმივიღეთოკაცო, რისიგეშიანიაო, ჩამოვათრევთაქაო, ჩვენიხელითმოგიყვანთდამივაღებინებთო, ფაშამდაუჯერა, ნუეხლარახანმიიღოორივემ, სოფლისუფროსმახოგამოგზავნაესენიდამოვიდნენუკვემიღებულიჰქონდათ, მაჰამდიანებიგახდნენ, ხოდაესძმებმაამასცოლიშერთესქრისტიანი, დროგავიდაიმასშვილებიცეყოლა, ყველაფერი, ცალკეცხოვრობდა, ცალკესახლ-კარი, ქართველებიმოვიდოდნენ, ესძმებიამასთანგამორბოდნენ, ამასთანიყვნენდახმასარსცემდნენ, დედაენაქართულიიყო, ქართულადლაპარაკობდნენ, თათრებიმოვიდოდნენ, თათრულიციცოდნენ, ესჩვენიპაპაგაიქცეოდაიმათთანიყო, ხოდაასეგადარჩამაჰმადიანობისმიღებას, გავიდახანი, ჟამი, მოვიდნენკომუნისტები, უკვეგამართულიიყოდაისეახლაამბოლოხანებშიცისშუააზიაშიგასახლებულიახმედავისაცერქვა, იოანევისაცერქვა, იმანახმედადაირქვა, ახმედაგახდა, პეტრევისაცქონდა, მაჰმადაგახდა, ხოდაესაჰმედავინციყოწავიდამაშინვეთურქეთშიდაიქცხოვრობდადასადარისჩვენარვიცითდაესმაჰმადა, რომელიცშუააზიაში, რომგაასახლესის, იმისშვილები, აიეხლაგასულწელსაციყვნენჩამოსულები, მშვენივრადგვერდშიდავუჯექითდავიყავითერთად, ვერიტყოდი, რომესმაჰმადიანია, ქრისტიანებიიყვნენერთიცდამეორეცდაჩვენიბიძაშვილებიარიან.

• რაგვარებიარიან?

• იქგვარებიაღარააქვთ.

• გვარსხომიწერენრაღაცას?

• არვიციეხლაისინირაგვარსიწერებიან, აქსალეთებსეძახდნენმაგათ, სალეთისმაილასშვილი, გვარიალიისმაილოღლი, გვარსარატარებენეგენი, სახელიდამამისსახელი, თუუნდავიღაცისპოვნა, ჩვენთანეგრეიყო, გვარი-სახელიიყოსაერთოდაუშოთები, უშიარისჩიტიქართულად, ჩიტაძეებიუშოთიგახდნენ, დევაძეებიიყვენენ, ქურდოღლიანთებიიყვენენ, ქურდოღლი, მგელაძეებიდააიესეთი, თავისგვარირაღაცაისაქნეს, ვალეში 100 ოჯახიმაჰმადიანიიყო.ომისდროსძალიანგახშირდაამთათრებისგამაჰმადიანებული, უფროსწორედვილაპარაკოთ, იმათუკვე 2 საუკუნეგაიარეს, უკვე 2 საუკუნისმაჰმადიანებიარიან, ხოდა 300 წელსბატონობდნენისთათრებიახალციხეში, ხოდათავიანთირჯულიძალიანსწამდათ, ღორიეზარებოდათ, დანახვაარუნდოდათ, არადაჩვენღორებსვინახავდითკაცო, სოფლისცენტრშიარისწყარო, ჩვენსახლთანრაღაც 100 მეტროშია, ჩვენიბებიასმიერგაშენებულიწყაროა, ხოდაღორსწყალიხომუყვარსდაიქჩადიოდნენდატალახშიგორაობდნენ, წყალსშიდათათრებისულგვლანძღავდნენ, შეინახეთ, შეინახეთეგღორები, სადაცარისჩვენიისენიმოვლენ, ჩვენიძმებიმოვლენდათქვენსსისხლსწყაროსწყალივითდავლევთო, ასეგვემუქრებოდნენისინი, უკვესაბჭოთაკავშირისპერიოდში, მეუკვესკოლისბავშვივარრა, ჩემითვალითმაქვსუკვეგაგონილიდანანახი, ძალიანგვემუქრებოდნენ, ამასმხარსუბავდათურქეთიდანგადმოსულიშპიონები, გადმოდიოდნენამათთან, ამათპოლიტიკასუტარებდნენ, იარაღსაძლევდნენ, შეიარაღებულებიიყვენენყველათითქმისდაეუბნებოდნენ, რომთქვენმერეიმისშემდეგესამბავიყველაფერიბერიამდემივიდა, ბერიამსტალინსმიუტანაესამბავი, უთხრა, რომჩვენსსაზღვარზეახლამარტოვალეხომარარის, ადიგენიდანბოგდანოვკამდის, ნინოწმინდააახლა, იქამდეყველგანარიანჩასახლებული, ადიგენი, ასპინძა, ახალქალაქი, ნინოწმინდა, სულყველგანიყო 400 000 სული, გამაჰმადიანებულები, ხოდაუთხრეს, რომსაზღვარზეესეთიხალხიგვყავს, ჩვენგანასეთიხმაგადიოდა, თქვენიქიდანთოფისგასროლისხმაგაგვაგონეთოდააწყურშიყელსჩავკეტავთო, აწყურშიჩასაკეტია, აქედანმთებია, იქგზა, ერთიადგილიპატარა, აწყურშიჩავკეტავთოდაამათოჩვენამოვწყვიტავთსულყველასო, აიასეთიისენიწავიდა, ზეპირსიტყვიერიგადაცემები, სტალინამდემივიდა, სტალინმაგამოსცაბრძანება: “убрать” ერთისიტყვა, მეტიარაფერი, ბერიასდაავალა, რომეგენიგადაესახლებინაშუააზიში.

• 1944 წლის 14 ნოემბერია, მოდის “მაშინა”, მოდის “მაშინა”, მოდის “მაშინა”, “სუდაბეკრები”, სამხედრო “სუდაბეკრები”, ზემოთდახურული, უკნიდანჩამოფარებული, წინიდანჩამოფარებული, კონტეინერებივითრა, მოდისეს “მაშინები” რამოდის, ვალედანადიგენისგზაახალციხიდანთითქმისადიგენამდესულჩანს, ესგზა, როგორცლამპიონიდაანთოღამე, აიისეგანათებულიიყოესგზამანქანებით, იმიტომრომადიგენშიერთი 30 სოფელიუნდაგაესახლებინათ, აქჩვენთანღამისპირველისაათია, აბაბრიგადირები, მაშინსოფელიბრიგადებითიყოდაყოფილი, ერთბრიგადაში 20 ოჯახიიყო, აბაბრიგადა, ყველადიდი, პატარასახლშივინცახართ, ყველანისკოლისეზოშიუნდაგამოცხადდეთ, სახლშიბავშვი, პატარაბალღიცკიარდატოვეს, სოფელსშემოარტყასამხედრომაისტადიონზე, რომგადიხარფეხბურთისსაყურებლად, შემოარტყავენპოლიციელები, ასეთისამი “კრუგი” შემოარტყესსამხედროებმაავტომატებით, რომიქიდანჩიტიცვერგაფრინდებოდა, დიდიპატარაგასულივართ, გამოვიდაპოლკოვნიკივიღაცა, ხოდათქვა, რომთურქეთიომსიწყებს, საჭიროააქედანგავასახლოთ, დავცალოთესრაიონი, ხალხიგადავარჩინოთმაინცდახოცვას, ნუიმანთავისისიტყვადაამთავრა, კოლმეურნეობისთავჯდომარემთავისითქვადადაიწყესსიისამოკითხვა, ეხლაპირველრიგშივასახლებთმაჰმადიანებს, იმიტომრომმატარებლისმეტისშულაებაარაგვაქვს, მატარებელიშემოვიდათუარა, მეორედღესეგამბავიმოხდა, ახალციხეშიმატარებლისგზაგაგვყავდა, რკინიგზა, შემოვიდათუარამეორედღესეგამბავიდატრიალდა, გაიცაგანკარგულება, სიააიღეს, ალიისმაილოღლი, ადი “მაშინაზე”, შენიოჯახით, მაშინაიქდგას, ავიდა;გოზალიშვილისეითიადიშენიოჯახითმაქანაზე, ორიქართველისოჯახი, ერთითათრისოჯახი, ქართველებოდაეხმარეთმაგათმანქანისდატვირთვაში, იქიდანდაბრუნდებატრანსპორტითუარა, მერეთქვენგაგასახლებთ, მანამდეომიარდაიწყება, ასეთიარისწინდაწინგანსაზღვრული, რომერთიკვირაგვაქვსსაშუალება, რომომიარდაიწყოს, ნუახლაწამოვედით, დავჯექითსულყველანი, დიდი, პატარამანქანაში, წინ “სალდათი” ოფიცერიკაბინაში, ერთი “სალდათი” ავტომატითწინდადგა, მეორეუკან - ბორტზედგას, მოვედითსაათის 4-იაუკვე, ოფიცერმაუთხრა, ეხლაარის 4 სთ, 6 სთ-ზე, ზუსტად 6 სთ-ზე, “მაშინა” დაიქოქებადაგავდივართ, მანამდერაცგინდათ, თქვენსგანკარგულებაშიამანქანა, დატვირთეთ, ახლაჩვენახლამეზობლებივიყავით, ისევიყავითშეზრდილებიერთმანეთთან, ერთიმეორეში, რომარვარჩევდით, ერთადვთამაშობდით, ერთადმივდიოდით, ერთადვჭამდით, იმისსახლშივიყავით, ჩვენსახლშივიყავით, ისენიმართალიამაჰმადიანურისარწმუნოებაქონდათ, მაგრამქართველობაარქონდათდაკარგული, ხოდადავიწყედახმარება, ეხლაძროხასდახარსვეღარმოკლავდნენ, მაგრამცხვრებს, გამოფატრესმუცელიდაშეაგდესპირდაპირკუზაოში, ვეშირაც, რომქონდათდარასწაიღებდნენეხლა: ლოგინი, კარტოფილი, ხორბალი, ფქვილი, თურამექონდათ, ტანისამოსირაღაცეები, შეყარესიმმანქანაზედა 2 სთ-იცგავიდა, მაგრამფქვილიზოგსარქონდადაფქვილი, ხორბალიკიქონდათ, მაგრამარქონდათდაფქვილი, მაშინჩვენთანარაფერსარიძლეოდა, არცხორბალსდაარცარაფერს, არცპურიიყიდებოდა, გლეხითვითონ, თავისხორბლით, წისქვილშიჩაიტანდადადაფქვავდაშემოდგომაზე, 6-7 ტომარას 150 კილოიანიტომრები, რომიყო, ჯვალოსტომრები, აიიმასდაფქვავდადამთელწელიწადსყოფნიდა, სანამგაზაფხულიმოვიდოდა, ზამთარიგაჰქონდაესე, ხოდაამმეზობელმაისმაილამმამაჩემსუთხრა, სეითიკაციარახარო, არამაქვსოხორბალი,გამზადებულიმქონდადასაფქველადადავერდავფქვიოდაიქნებგამიცვალოო, შენხომდაფქვიო, იცოდა, რომდავფქვით, კარგიკაცოერთი, იმისსახლიდანჩვენსსახლამდერაიყო, ერთი 80-100 მერტომდე, მეტიარა, ხელათშიწამოიკიდესესტომრები, ამოიტანესჩვენთან, ორიტომარა, დადესორიტომარახორბალი, ამოიტანეს,დადესორიტომარახორბალი, ფქვილიწაიღეს, შეაგდეს “მაშინაზე” დაწაიღეს, გავიდა 2 სთთუარა, დანარჩენიჭურჭელი, ესრაღაცასახლშირაცრამიყო, სულყველაფერიდარჩა, მამაჩემიიყომაშინკომიისისთავმჯდომარე, სოფლისდადადიოდადაყველასახლზეპლომბსადებდა, კარებზედაკეტილია, პლომბიზედადევს, იქვერავინვერშედიოდა, 2 სთ-შიზუსტად 6 სთ-ზედაიქოქამანქანებიდა 400 000 კაცი 2 სთ-შირკინიგზაშიჩაყარეს, რკინიგზისამდენივაგონისადიყო, რომ, ჩაყარესროგორკაცო, ვაგონში, სატვირთოვაგონები, რომარისიმაშიერთშიერთი 50 -60 სულიშეყარეს, დასაჯდომიადგილებიქონდათმეტიარაფერიშიგ, მოვიდამატარებელიდაჰაიდაწავიდა, დღესაცმიდიან, დანარჩენებიიქვეტერიტორიაიყოშემოღობილი, ამ“სალდათების” მიერ, იქიყვნენდაიქ 2 დღესუციდნენ, სანამმატარებელიჩამოვიდოდა, სხვაახალიმატარებელი, ისინიშუააზიაშიწავიდნენ, სანამსხვავაგონებიმოვიდოდა, მოვიდოდავაგონები, გაივსებოდაერთი “სასტავი” წავიდოდადააიეგრეერთიორიდღემოუნდათ, რომრომსულყველა 400 000 რკინიგზითგაესახლებინათშუააზიაში, დარჩაეხლასაქონელი, ხომდარჩასოფელში, ყველაფერიხომდარჩა, ხორბალი, სიმინდი, ქერი, კარტოფილი, კომბოსტო, ესოჯახებშიხომდარჩა, იმათრაწაიღესკაცო, წაიღესთითოტომარათავისსაჭმელად, დანარჩენიხოიყოდარჩენილი, ხალხიისეიყოშეშინებული, რომმეზობლისსახლი, ეხლა 100 მეტროზე, რომიქიდანძროხააგეშვადამოგეყვანა, შენსახლშიდაგება, რაძროხაიტყოდა, რომმესეითისიარავარო, მაგრამეშინოდათ, ეშინოდათახლოარავინარმიჰკარებია, სანამმამაჩემიარმივიდოდაპლომბსარგახსნიდადათუპლომბიგახნილიიყოვაიიმმეზობლობას, იმიტომრომიქმეზობლებიცდარაჯნიიყვნენ, იცოდნენ, რომმერეიმათდააკისრებდნენ, უნდადაენახაიმას, თუისრადაროგორ.შეიქმნასპეციალურიბრიგადადა 10-20 ოჯახსერთდღეშიასუფთავებდნენდამიქონდათჭურჭელი, ნუყველაფერსსახელმწიფოსაწყობებშიამარაგებდნენ, ამათუთხრეს, რომრაცდაგრჩათჩვენაღვწერთდაიქდაგირიგებთ, ნუეხლადაურიგესთუარაეგჩვენარვიცით, მაგრამყოველშემთხვევაშიეგეთიისიყორაკანონი, ხოდაახლაშემოდგომახოიყო, ნოემბერიკაცო, ხალხსზაფხულში, რომხმება, შემოდგომაიქზოგიარაყისთვისიყენებდა, ზოგიწნილისთვისიყენებდა, რავიცი, ათასნაირიდიდიპატარა, საშუალო “ბოჩკები” იყო, ქვაბებიიყო, რავიცირაღაცეებიგამოტანილი, ერთდღესჩემმაძმამიორდანემ, იქრომ 2-3 თვეგავიდა, “ბოჩკა” აღარავინაღარწაიღო, ესეტყობათათრებსდარჩათოდაადგაიორდანემდაამოაგორასახლშიეს “ბოჩკა”, საღამოსმამამოვიდა, ესსადაურიაო, ვინმოიტანაეს “ბოჩკა”, მამამემოვიტანეო, იქაოპატრონიაღარყავდადამემოვიტანეო, აიკიდეშვილო, ეხლავეაიკიდეზურგზეო, მოჰკიდაზურგზეეს “ბოჩკა”, ჩაიტანეადგილზედაიმათ, რომვერანადდარჩათ, ჩვენოხრადდაგვრჩებაო, არგვინდასხვისინაწყევლიარაფერი, ჩემსსახლშიარშემოიტანოთო, “ბოჩკა” გააგდებინასახლიდან, მიუხედავადიმისა, რომამხელაკომიისისთავმჯდომარეიყო, ყველაფერიხელშიქონდადაშეეძლოოჯახიგაევსოსულყველაფრით, არაფერი, ჩიტისფასიარმოუტანიასახლში, აიასეთიპატიოსანიკაციიყომამაჩემი.გავიდაესუკვე, სოფლებიდაცარიელდა, დაცარიელდათათრისსოფლები, აღარავინარიყოკაცო, რაიონშიდარჩა 7 სოფელიქართველი, 7 სოფელი, დანარჩენიმოკვდა, სოფლიდანმიმაგრებულიხალხიიყვნენიქა, ფუტკარიიყოსოფელში, ქათამიიყო, ქათამსაცხომვერდაიჭერდაეხლაიქ, ადიოდა, ერთითითო-ოროლაკაციიყოსოფლიდანგაგზავნილი, რომიმათთვისეპატრონათ, ხოდასაქართველოსმთავრობამგამოიტანადადგენილება, რომრაჭიდან, იმერეთიდან, ჩამოესახლებინაქართველობაახალციხისრაიონებშიდაერთ-ორთვეშიესდარჩენილისოფლებიშეივსოქართველებით, ასეგახდაახალციხექართულირაიონი, მაგრამ 13 სოფელიახალციხეშისომხურია, 1829 წლის 28 აგვისტოს, პასკევიჩმაყარსიდანესსომხობა 100 000, თუ 200 000 აღარმახსოვს, იქიდანგოდორჩამოყვანილებს,რომეძახიან, აიეგრეგოდრებით, ბოვშვებიმოიყვანეს, მარხილებით, ურმებით, მოიყვანესდადაასახლესახალციხეში, 13 სოფელიარისახალციხისადღესაცსომხური, მაშინჯერვერანაიყო, 63-64 სოფლიდან 30 სოფელი, რომდარჩებარამდენიიქნებაგავერანებული,არარსებობს, სოფლისსახელებიკივიცით, დღესაცვალესგარშემოერთი 14 სოფელია, რომელტერიტორიასაცვხმარობთჩვენ, მემაგალითადვალეშიკოლმეურნეობისფართობებიხოხალხზედაანაწილეს, ფიცარაქვიაიმადგილს, ფიცარაზემერგომიწამე 30 მეასედი, რომმოვხანითკუთხისქვებიამოდის, სახლიყოფილაიქდაღრმად, რომმოვხანით, დიდიგუთნებით, მაშინპატარაგუთანი, ხელისგუთანიიყოღრმადვერჩადიოდადა “პრანტაჟის” გუთნებითგადავხანით, რომყოფილიყოკარგიმოსავალიდაგუთანიდავამტვრიეთ, გუთნებიდაიმტვრა, ეს, რომმოედებოდაამხელაკუთხისქვას, როგორგინდამერეახალქალაქისქვახომარარის, მსუბუქი, მძიმექვაა, ორიკაციძლივსწევს, აიესეთიკუთხეამოდიოდადა “ჯეიჰანმა”, რომგაატარამილსადენი, ორადგილასსასაფლაოებიამოვიდა, ესიმასნიშნავს, რომიქსოფელიიყოარა?

• რამდენიწლისიყავითეგრომმოხდა?

• ვიყავიმე 13 წლის.

• აიხომგითხრეს, რომთქვენცგაგასახლებთო, ხალხმადაიჯერადაელოდებოდითთქვენცგასახლებას?

• გეტყვით, გეტყვით, აბარა, ყველამიცოდა, რომრახანისენიგაასახლეს, მერეჩვენიამთინათქვამივიცოდით, რომჩვენჩვენებიმოვლენ, ჩვენებიმოვლენდამაშინკარგადიცით, რომთურქეთი, იაპონიადაგერმანიახელშეკრულებადადებულიქონდათ, რომსტალინგრადსაიღებდაგერმანია, თუარაამათუნდადაეწყოთომი, იაპონიასიქიდან, თურქეთსაქედან, ასე, რომჩვენმზადვიყავითმაგომისთვის.

• უკვეომიდამთავრებულიიყო.

• არიყო 44 წელისნოემბერია, კიდევმთელიწელიწადიგავიდაიმისშემდეგ, ხოდაშიშიმაინციყო, იმიტომრომრახანგერმანიამვერაიღოსტალინგრადი, ამათომიაღარდაიწყეს, მაგრამშიშიიყო, მაინცსაზღვრისპირზეხარ, მაინცგვქონდაშიში, რახანმოვადაგეტყვის, რომჩვენისინიუნდაგავასახლოთ, მერეთქვენგაგასახლებთო, შეგვამზადესჩვენ, ჩვენცმოგვამზადეს, რომვიცოდეთ, მაგრამაღარგამოჩდნენ, აღარგამოჩნდნენ, შეგვიწყალესდადაგვტოვეს.

• თქვენემზადებოდითგასახლებისთვის?

• ჩვენვიყავითმომზადებულიხო, მამაჩემსშეკრილიქონდარაღაც-რაღაცეები, წინდაწინქონდაგამზადებული, ესხელუხლებელი “ენზეს”, რომეძახიან, “ენზე” ქართულადროგორარის? ხელუხლებელიისარა, რომგქონდესმუდმივადმზადიყო, რომრაღაცაიყოსმოკიდოხელიდაწახვიდე.

• იცითრამაინტერესებს, ამისწინრომგელაპარაკეთ, კინო, რომგადავიღეთ, მაშინთქვენყვებოდით,რომთქვენთანცხოვრობდნენვიღაცრუსები, რომლებიც…

• ააა, ახლაგეტყვიმაგას, მაგას, სანამგაასახლებდნენესისენითათრებს, მანამდესოფელშიმოვიდაბერიასჯარისოფიცრობა, 26 კაცი, ჩვენსსახლშიცხოვრობნენ, მაშინვალეშისულმიწურისახლებიიყო, ხოდამიწურსახლზეგანათებასერდოსვეძახდით, აიიქიდანგვქონდაგანათებადაშიგნიდანფიცრითიკეტებოდაღამე, რომროგორცსტავნა, შიგნიდანთოკითჩამოწევდიდაისდაიკეტებოდაიქა, იხურებოდა, რომღამევიღაცასახლშიარშემოსულიყო, მოკლედდახურულიიყო, მზისშუქისახლშიიშვიათადშემოდიოდა, მერეესერდომხოლოდასედასავლეთისკენიყო, მზეშუადღისშემდეგ, რომგადავიდოდასინათლემაშინშემოდიოდასახლში, თუარამანამდეპატარაფანჯარაიყო, ვიწრო, ეგიყოდაეგა, მაგიიყოჩვენიჩვენიგანათება, სანთელი, ლამფადაჭრაქი, სხვარაიყო, სხვარამეარმინახიამეიქ, ეგეთმიწურსახლებშივცხოვრობდით, ჩვენგვქონდაერთიოთახი, რომლებსაცფანჯრებიქონდა, ზემოდანმიწაეყარა, მაგრამწინფანჯრებიქონდა, ჩვეულებრივიერთსართულიანისახლიროგორცარის, აიისეთიორიფანჯარაქონდა, ნუვცხოვრობდით, ჩვენუკვეუფროკულტურაშივიყავითშესული, “პოლიც” ქონდასახლსშიგნით, იატაკიცქონდადაჭერიცქონდა, თავანსვეძახდით, გარანდულიფიცარიიყო, აკრული, ხოდადაბლაფიცრისაგან “პოლი” იყო, ნუვცხოვრობდითახლაიქა, მაგრამზამთარშიშიგნითშევდიოდით, იქოდაში, დარბაზიდაოდა, ოდაარისუფროსწორი, იქშევდიოდითზამთარში, იქთბილოდა, იმიტომრომისუფროღრმადიყომიწაში, დაესცოტაფანჯრებიქონდადასიცივეშემოდიოდაიქიდან, ასეთუისე, ზამთარშიიქვიყავით, ზაფხულშიაქგამოვდიოდითდაკოლმეურნეობისთავჯდომარემდაუძახამამაჩემს, დაცალოუნდაეგოთახი, რაბიჭიხარდაარდაცლი, კიბატონოო, ოღონდთქვენმითხარითდაროგორარაო, ხოდავცალეთისოთახიდამოვიდაის 26 კაცი, თავისი„კრაოტებით“, 26-ვეკაციიქცხოვრობდა, ორსართულიანი “კრაოტები” ქონდათრკინისა, გააწყვესდადაიწყესცხოვრება, ნუთავიანთი “სუხოიპაიოკი” ქონდათმაგათდათავიანთიისეთიკერძებიქონდათ, ქონდათრაღაცარომელსაცცოტაგააცხელებდნენდაჭამდნენ, ხოდადაიწყესსამსახური, დღეეძინათდაწერდნენ, დაღამდებოდა, დაბნელდებოდათუარა, ერთიკაციაღარრჩებოდა, ახლაესეცმამაჩემისაგანხელწერილიქონდადადებულიმამაჩემს, რომერთისიტყვაიმათზეარუნდადაძრილიყოჩვენისახლიდან, ჩვენგაფრთხილებულებივიყავით, არვიცითვიღაცეებიცხოვრობენ, რომშეგვკითხებოდნენ, ვინარიან, რაარიან, რასაკეთებენ, არვიცირავიღაცეებიცხოვრობენ, ესხალხისპეციალურადმომზადებული, თათრულიენაიციანუმაღლესხარისხზე, დამთავრებულიაქვთსამხედრო: “Институт иностранных языков” თურქულიენისინსტიტუტიდამთავრებულიაქვთ, ყველაიმათიადათ-წესებიაქვთნასწავლი, ზოგიერთხელ-ორჯერთურქეთშიარისნამყოფი, “შპიონები”, თურაცგინდადაარქვიშენდააიესეთისპეციალისტიხალხიჩამოვიდადადაიწყესამჩვენხალხში, ახლაესენიეს 26 კაციმთელრაიონშიიყოგანაწილებული, მანქანებიეყენენკარებზე, დაჯდებოდნენ, მიდიოდნენ, სადმიდიოდნენჩვენრავიცოდით, მიდოდნენღამე, დღეარსად, დღეაქიყვნენსახლში, ერთიუშოტისმაილა, იყოასეთიკაცი, რომელიცამმთავრობისმოწინააღმდეგეიყოდა 60 წელსმიღწეულიიყოდაომშიაცარწაიყვანეს, 50 წლისზემოთომშიარწაუყვანიასტალინს, ესიყო “Анти Советскй Союз» კაცი, ხოდაღამემივიდა, ვინცრომვალეშიიყოგანაწილებულიისკაცი, ორიკაციყოფილავალეშიგანაწილებული, დაუკაკუნაკარებზე: ალი, კარებიგამიღე, ვინახარ, რახარ, თურქეთიდანგადმოსულივარ, ჩქარა, ჩქარაკარიგამიღე, არავინდამიჭიროს, გაუღოკარი, შევიდა, შეიყვანა, აბაჩვენმოვდივართ, ვიწყებთომს, რაგაქვთთქვენ, რითდაგვეხმარებით, უი, თქვენსოჯახსვენაცვალე, ილაპარაკაამან, ყველაფრითშეამკო, ხელათშიაბაჩაი, მაგათხომჩაიუყვართ, ხელათშიჩაიმიართვესდადაგზავნათავისიბიჭებიშვილები, ისდამიძახე,ისდამიძახე, ისდამიძახე, იქმეზობლობავინციყო, ესენიმოიყვანაერთი 20-30 ოჯახიდან, ქალი, კაცი, ბავშვებიარა, მოიყვანეს, უთხრა, აუხსნა, რომესე, ესეა, ჩვენვიწყებთომს, ისმაილშენრაგაქვსსახლში, აბამე “კარაბინა” მაქვს, მეავტომატიმაქვს, მე “გრანატა” მაქვს, მოლას, რომშეეკითხნენშენრაგაქვს, მეორი “პულიმიოტი” დაორიგოდორიცტყვია, მოლასქონია, ხო, ამანყველაფერიჩაიწერა, ვისაცარქონდა, ერთიკვირამაცალეთდაერთკვირაშიიარაღასგადმოგიტანთდადაგირიგებთყველას, აესენიგახარებულიარიან, ჩვენებიმოდიან, იმათქართველობისუკვეარაფერიაქვთ, 200 წლინიმაჰმადიანებიარიანდაუკვესულყველაფერიიმათრჯულზეარისგადასული, ხოდაგავიდაორიკვირამართლადასაზღვარიმაგრადჩაკეტილიიყო, მაგრამიყოსუსტიადგილებიტყეში, საიდანაცგადმოსვლაშეიძლებოდა, მაგრამესენიხომამათთავიანთიკაციყავთხო, მოიტანესიქაურიიარაღი, ავტომატი, ტყვიამფრქვევი, თურაღაცეები, დაურიგეს, ხელიმოაწერინეს, რომმეუშოტრედმალამმივიღეამკაცისგანავტომატიამდენიმჭიდიტყვიით, მორჩა, ესსულყველაფერიაკრიფესდაისიცუთხრეს, რომთქვენოღონდიქიდანგასროლაგაგვაგონეთოდაამათჩვენვეყოფითო, ხოდაესსტალინსმოახსენეს, რომბატონოსტალინო, აიესეთიხალხიგვყავსსაზღვარზე 400 000 კაცი, დაიმანერთისიტყვათქვა: “убрать»და “ვსო”, ასედამთავრდა, როგორცჩეჩნებიგაასახლეს, ჯერჩეჩნებიგაასახლეს, მერეესენიგაასახლეს, გასახლებაცხომგითხარითროგორცმოხდა.

• ესსაიდანგაიგეთ, რამდენირაქონდათ? რომმართლამივიდნენიქა?

• ეგამბავიისენი, რომწავიდნენ, მამასერთმაგაანდო, რომესე, ესე, ესეთიმეზობლებიგყავთთქვენო, მერემამისაგან, რომდამთავრდადაყველაფერიმერეჩვენამდეგადმოვიდადაჩვენცგავიგეთ.

• ისინიროდისწავიდნენ, თქვენისტუმრები?

• ბერიასხალხმათავისისაქმეგააკეთესთუარა, თვე,თვენახევარიიყვნენ, სულყველაფერი, რომდაამზადესდასულყველაფერი, რომშეკრეს, ლამაზად, ერთდღესაიბარგნენდაწავიდნენ

• იქამდეხო, 14 ნოემბრამდე?

• კიკაცო, აბარა, ესენიგაზაფხულზემოცილდნენჩვენთან.

• დაიარაღიდაუტოვესამხალხს?

• თათრებსაბა. მერერომჩამოვიდნენისენიარა, რომშევიდა, ოფიცერიხომოვიდა, აიისმაილოღლისესდაესიარაღიაქვს, აბაგამოიტანეთჩვენ, რომმოგეცითიარაღიდაგამოატანინა, ყველასგანაკრიფესეს, სულმომზადებულიიყოწინასწარესამბავი, რომუნდაგაესახლებინათ, სხვანაირადვარიანტიარიქნებოდა, თუარადაახალციხეისენი, რომდარჩენილიყვნენახალციხეერთი 50 წლითუკანიქნებოდა, დღევანდელდღესთანშედარებით.

• რატომ?

• რატომდაეგეთიბნელიხალხია, აიახალციხიდან, ჩვენვალედანთურქეთში, რომგადავალთიქვეახო, იქბნელეთიაკაცო, ისევისეთიძველებურირაღაცეებია, ისევმიწურისახლებიაქვთდარაღაცა.

• ყოფილხართთურქეთში?

• კი.

• სად?

• მეზობლად. მანდპასპორტივაჩვენე, გადიერთიდღე, გაიარე-გამოიარე, მოდიისევუკან.

• თურქულიიცით?

• ვიციროგორარვიცი, ბავშვობაშიერთადვთმაშობდითდაარმეცოდინება?

• ძალიანდიდიმადლობა.