Následující text není historickou studií. Jedná se o převyprávění pamětníkových životních osudů na základě jeho vzpomínek zaznamenaných v rozhovoru. Vyprávění zpracovali externí spolupracovníci Paměti národa. V některých případech jsou při zpracování medailonu využity materiály zpřístupněné Archivem bezpečnostních složek (ABS), Státními okresními archivy (SOA), Národním archivem (NA), či jinými institucemi. Užíváme je pouze jako doplněk pamětníkova svědectví. Citované strany svazků jsou uloženy v sekci Dodatečné materiály.

Pokud máte k textu připomínky nebo jej chcete doplnit, kontaktujte prosím šéfredaktora Paměti národa. (michal.smid@ustrcr.cz)

Hoang Quoc Hung (Hoàng Quốc Hùng) (* 1971)

• Hoàng Quốc Hùng sinh ra và lớn lên trong một gia đình đảng viên có bảy người con tại Hà Nội năm 1971.

• Sau khi học hết chế độ vừa học vừa làm thêm tại cấp trung học, năm 1977, Hoàng Hùng sang Cộng hòa Séc sinh sống và làm việc tại làng Potůčky ở biên giới.

• Những năm 2000, Hoàng Hùng dẫn được tiếp xúc với các diễn đàn thảo luận về chủ quyền Việt Nam như trang X-Cà Phê, Hoangsa.org và dần dần tích lũy kiến thức.

• Năm 2013, sau khi hỗ trợ tiến sĩ Nguyễn Nhã tổ chức cuộc hội thảo về chủ quyền biển đảo tại Praha, Hoàng Hùng chính thức tham gia vào tổ chức xã hội dân sự Văn Lang.

• Sau đó một năm, anh tham gia vào nhóm “Tôi và Sứ Quán” nhằm đấu tranh chống lạm thu, hách dịch của các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài.

• Trong lần về thăm Việt Nam lần cuối cùng của Hoàng Hùng vào năm 2014, anh bị công an mời lên làm việc và dọa nạt, gây khó dễ.

• Một trong những cuộc biểu tình thành công nhất của nhóm Văn Lang mà Hoàng Hùng có tham gia là cuộc biểu tình phản đối Luật Đặc Khu năm 2018.

• Năm 2023, với tư cách là một trong các admin của “Tôi và Sứ Quán”, Hoàng Quốc Hùng được mời tới Ba Lan trợ giúp cuộc biểu tình phản đối hành xử quan quyền của sứ quán Việt Nam với những người đồng hương lánh nạn khỏi chiến tranh Ukraine-Nga.

Note: The English translation follows immeadiately after the text in Vietnamese language

Sau hành trình hơn hai thập niên từ một người buôn bán ở chợ biên giới Séc đến một nhà hoạt động xã hội dân sự tiêu biểu, Hoàng Quốc Hùng không chỉ đại diện cho một cá nhân yêu nước, mà còn là biểu tượng của một thế hệ người Việt xa xứ dám phản biện, dám bảo vệ danh dự dân tộc bằng phương pháp ôn hòa và công khai. “Một Việt Nam đáng sống,” ông kết luận, “là nơi người dân được tôn trọng, có quyền bầu chọn, phản biện, và các tổ chức xã hội dân sự được thừa nhận như một lực lượng giám sát, góp phần cho đất nước văn minh và hội nhập hơn.”

Tuổi thơ lớn lên dưới mái trường xã hội chủ nghĩa và những thay đổi khi sang làm việc tại Cộng hòa Séc

Hoàng Quốc Hùng, thường được biết đến với tên gọi Hoàng Hùng, sinh năm 1971 tại Hà Nội trong một gia đình cách mạng. Cả cha và mẹ anh đều là đảng viên, tham gia cách mạng từ những năm 1950, sau năm 1954 chuyển ra Hà Nội làm việc. Gia đình anh đông anh chị em, tổng cộng bảy người con, và anh là con út. Thời thơ ấu của anh tại Việt Nam trong những năm hậu chiến “chỉ nhớ nhất là đói”. Những năm 1977-1986, Việt Nam chịu cấm vận quốc tế, đời sống người dân khó khăn. Dù tem phiếu được thay thế bằng chính sách bù giá vào lương, đồng lương công chức ít của mẹ anh không đủ nuôi cả gia đình. Cũng như nhiều trẻ em thời đó, Hoàng Hùng sớm phải vừa học vừa làm, phụ giúp gia đình trong điều kiện vật chất thiếu thốn.

Năm 1997, Hoàng Hùng sang Cộng hòa Séc theo diện đoàn tụ gia đình. Ban đầu, anh làm nghề buôn bán ở chợ biên giới Potůčky, một khu chợ lớn nơi cộng đồng người Việt đông đúc, gần 2.000 người buôn bán mỗi ngày. Cuộc sống ban đầu nơi đất khách tuy vất vả, giữa thời tiết âm hàng chục độ vẫn phải làm việc, nhưng lại mở ra cho anh những cơ hội tiếp xúc với thế giới tự do, đa nguyên. Sang tới Cộng hòa Séc, Hoàng Hùng mới được biết đến sự kiện Cách mạng Nhung và chứng kiến sự chuyển mình từ chế độ cộng sản sang dân chủ tại đây. Khi được tiếp cận với internet những năm 2000, anh dần nhận ra những giá trị tự do, bình đẳng và quyền công dân qua các diễn đàn dân sự như X-Cà Phê, Hoangsa.org. Chỉ khi ra nước ngoài, đọc tin tức và chứng kiến sự phát triển của Séc sau thời hậu cộng sản, anh mới bắt đầu đặt ra câu hỏi: “Tại sao Việt Nam không thể có đa đảng? Tại sao người dân không được quyền lựa chọn đảng phái để lãnh đạo đất nước?”. Theo thời gian, câu hỏi đó trở thành bước ngoặt trong hành trình nhận thức và hoạt động xã hội của anh.

Từ phản ánh những bản đồ vẽ sai cho đến tổ chức hội thảo về chủ quyền biển đảo

Những năm đầu 2000, Hoàng Hùng đặc biệt quan tâm đến sự kiện Trung Quốc thành lập “thành phố Tam Sa” năm 2007, bao gồm cả hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam. Do vậy, khi sinh sống tại Praha, Hoàng Hùng tình cờ phát hiện nhiều trường học vẫn treo bản đồ thế giới vẽ Hoàng Sa - Trường Sa thuộc Trung Quốc. Anh đã trực tiếp gửi thư đến các trường học, phản ánh việc sử dụng bản đồ sai, đồng thời kêu gọi cộng đồng người Việt tại Séc cùng kiểm tra và báo cáo tới anh. Ban đầu các trường chỉ phản hồi, nhưng về sau, khi bản đồ được in lại, họ đã sửa đổi và cập nhật đúng với thực tế đang tranh chấp.

Tới năm 2013, một bước ngoặt khác diễn ra. Qua kết nối từ diễn đàn Hoangsa.org, Hoàng Hùng cùng Văn Lang được tiến sĩ Nguyễn Nhã liên hệ phối hợp tổ chức hội thảo chủ quyền biển đảo, Hoàng Sa - Trường Sa tại Praha. Đây là hội thảo đầu tiên của người Việt ở Séc về vấn đề biển đảo, quy tụ gần 100 kiều bào và có sự quan tâm của truyền thông Séc. Dù phía Đại sứ quán Trung Quốc từ chối tham dự, coi Hoàng Sa - Trường Sa là chuyện không cần bàn cãi, nhưng hội thảo vẫn diễn ra thành công. Sau sự kiện đó, Hoàng Hùng cảm thấy lý tưởng của nhóm Văn Lang, một tổ chức xã hội dân sự được thành lập tại Cộng hòa Séc, phù hợp với mục tiêu của mình. Vậy nên anh đã chính thức gia nhập Văn Lang ngay trong năm 2013.

Những thành tựu và khó khăn khi tham gia hoạt động xã hội tại Văn Lang

Từ khi gia nhập Văn Lang, một trong những sự kiện quan trọng với Hoàng Hùng là cuộc biểu tình phản đối Dự luật Đặc khu năm 2018. Khi Quốc hội Việt Nam đề xuất cho thuê đất 99 năm cho nước ngoài, trong đó có các nhà đầu tư Trung Quốc, anh cùng các thành viên Văn Lang nhanh chóng tổ chức cuộc biểu tình ôn hòa trước Đại sứ quán Việt Nam tại Praha. Cuộc biểu tình đã quy tụ khoảng 80 người, là cuộc biểu tình của Văn Lang đông nhất từ trước đến nay. Sau đó, Dự luật Đặc Khu bị dừng lại và không được thông qua. Hoàng Hùng coi đây là một thành công nhỏ bé của mỗi người bởi nó chứng minh rằng người dân dù ở xa quê hương vẫn có thể góp phần vào tiếng nói chung vì lợi ích đất nước.

Sau những năm đầu tiên hoạt động tại Văn Lang, khi về Việt Nam vào năm 2016, công an đã mời Hoàng Hùng lên làm việc tại đồn. Cuộc gặp ban đầu diễn ra thân thiện, nhưng dần trở nên căng thẳng khi phía an ninh yêu cầu anh mở điện thoại cá nhân để kiểm tra. Anh từ chối và viện dẫn quyền riêng tư và yêu cầu họ xuất trình lệnh của tòa án. Khi căng thẳng leo cao, an ninh đã đe dọa cấm xuất cảnh và gây áp lực tinh thần bằng cách nhắc đến danh dự của gia đình đảng viên của anh. Trước khi cho phép Hoàng Hùng xuất cảnh, an ninh đã bắt anh viết cam kết không hoạt động chống phá nhà nước. Do hoạt động của Hoàng Hùng không làm hại và chống phá Việt Nam, nên anh ký vào cam kết và vài ngày sau đó, anh mới được phép rời khỏi Việt Nam.

Tham gia “Tôi và Sứ Quán” và cuộc biểu tình hỗ trợ người Việt tại Ba Lan

Năm 2014, Hoàng Quốc Hùng tham gia nhóm “Tôi và Sứ Quán”, một cộng đồng trực tuyến do những người Việt ở châu Âu sáng lập nhằm đấu tranh chống các hành vi lạm thu, hách dịch, nhũng nhiễu của cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài. Ban đầu, nhóm chỉ có vài nghìn thành viên, nhưng nhờ tinh thần minh bạch, “người thật, việc thật”, cộng đồng nhanh chóng phát triển và đến nay đã có hơn 60.000 người theo dõi trên toàn cầu. Nhờ hoạt động bền bỉ của “Tôi và Sứ Quán”, nhiều vụ việc tiêu cực trong hệ thống lãnh sự Việt Nam ở châu Âu được phản ánh, giúp giảm đáng kể tình trạng lạm thu và ứng xử hách dịch. Trước đây, nhân viên lãnh sự ở Praha có thể mắng chửi, xua đuổi người dân đến làm giấy tờ, nhưng nay đã văn minh và lịch sự hơn.

Khi một số người Việt lánh nạn từ Ukraine sang Ba Lan bị Đại sứ quán gây khó dễ trong việc xác nhận và cấp hộ chiếu, cộng đồng “Tôi và Sứ Quán” đã lên tiếng mạnh mẽ. Hoàng Hùng được mời sang hỗ trợ và trực tiếp tham gia tổ chức biểu tình. Dù ban đầu số người tưởng chừng hưởng ứng ít, nhưng đến ngày diễn ra, có hơn 300 người Việt đã tập trung trước Đại sứ quán Việt Nam tại Warsaw. Cuộc biểu tình diễn ra ôn hòa, trật tự. Người Việt ở Ba Lan mang cà phê, xôi, chè để tiếp sức người biểu tình. Sau đó, trưởng phòng lãnh sự liên quan bị triệu hồi về nước, và người kế nhiệm làm việc văn minh hơn. Với Hoàng Hùng, đó là minh chứng rằng tiếng nói công dân, dù nhỏ, vẫn có sức lay động lớn nếu được tổ chức có trách nhiệm và vì lợi ích chung.

---------------------------------------

After a journey of more than two decades, from a market worker at the Czech border village to a prominent civil society activist, Hoàng Quốc Hùng not only represents a patriotic individual but also stands as a symbol of a generation of overseas Vietnamese willing to speak out and defend the nation’s honor through peaceful and public means. “A livable Vietnam,” he concludes, “is one where citizens are respected, have the right to vote and to voice dissent, and where civil society organizations are recognized as a monitoring force contributing to a more civilized and globally integrated country.”

Growing up under the socialist education and the changes upon working in the Czech Republic

Hoàng Quốc Hùng, commonly known as Hoàng Hùng, was born in 1971 in Hanoi into a revolutionary family. Both his father and mother were party members who had joined the revolution in the 1950s and moved to Hanoi for work after 1954. He grew up in a large family with seven children, being the youngest. His childhood in post-war Vietnam is remembered primarily for hunger. Between 1977 and 1986, Vietnam faced international sanctions, and daily life was difficult. Although ration cards were replaced by salary compensation policies, his mother’s modest civil servant salary was insufficient to support the entire family. Like many children of that era, Hoàng Hùng had to balance studying and working to help his family under constrained conditions.

In 1997, Hoàng Hùng moved to the Czech Republic through family reunification. Initially, he traded at the Potůčky border market, a large hub for the Vietnamese community, with nearly 2,000 people doing business daily. Life in a foreign land was hard, working in sub-zero temperatures, but it also exposed him to the free and pluralistic world. In the Czech Republic, he learned about the Velvet Revolution and witnessed the country’s transition from a communist regime to a democracy. Access to the internet in the 2000s allowed him to gradually understand the values of freedom, equality, and citizenship through civil forums such as X-Cà Phê and Hoangsa.org. Only after living abroad, reading news, and observing post-communist Czech development did he begin to ask: “Why can’t Vietnam have a multi-party system? Why can’t citizens choose the party to lead the country?” Over time, these questions became a turning point in his path of awareness and social activism.

From wrong maps to organizing a conference on maritime sovereignty

In the early 2000s, Hoàng Hùng took a special interest in China’s establishment of “Sansha City” in 2007, encompassing the Paracel and Spratly Islands, which is still in dispute with Vietnam. While living in Prague, he discovered that many schools still displayed world maps showing the Paracel and Spratly Islands as Chinese territory. He directly wrote to the schools, highlighting the incorrect maps and calling on the Vietnamese community in the Czech Republic to check and report such errors to him. Initially, schools only responded minimally, but later, when new maps were printed, they were corrected to reflect the actual disputed situation.

In 2013, another milestone occurred. Through the Hoangsa.org forum, Hoàng Hùng, together with the civil society group Văn Lang, was contacted by Dr. Nguyễn Nhã to co-organize a seminar on maritime sovereignty concerning the Paracel and Spratly Islands in Prague. This was the first seminar of its kind by the Vietnamese community in the Czech Republic, gathering nearly 100 overseas Vietnamese and attracting attention from Czech media. Although the Chinese Embassy declined to attend, claiming the issue required no debate, the seminar was successfully held. After the event, Hoàng Hùng felt that the ideals of Văn Lang, a civil society organization established in the Czech Republic, aligned with his goals. He officially joined Văn Lang in 2013.

Achievements and challenges in social activism with Văn Lang

Since joining Văn Lang, one of Hoàng Hùng’s significant actions was organizing a protest against the 2018 Special Economic Zone (SEZ) Bill. When the Vietnamese National Assembly proposed leasing land for 99 years to foreign investors, including Chinese companies, he and other Văn Lang members quickly mobilized a peaceful protest in front of the Vietnamese Embassy in Prague. About 80 people participated, marking the largest protest organized by Văn Lang to date. Eventually, the SEZ Bill was halted and not passed. Hoàng Hùng considers this a small but meaningful success, showing that even overseas citizens can contribute to national discussions.

During his activism in the early years with Văn Lang, when he returned to Vietnam in 2016, he was summoned by local authorities for questioning. The initial meeting was friendly, but tensions rose when officials demanded access to his personal phone. He refused, citing privacy rights and requesting a court order. As the situation escalated, authorities threatened to restrict his travel abroad and pressured him by referencing the family honor of his party-member parents. Before allowing him to leave, they required Hoàng Hùng to sign a commitment not to engage in activities against the state. Since his activism did not harm or oppose Vietnam, he signed and was allowed to depart a few days later.

Participation in “Tôi và Sứ Quán” and the protest supporting Vietnamese in Poland

In 2014, Hoàng Quốc Hùng joined “Tôi và Sứ Quán” (“the Consulate and I”), an online community founded by overseas Vietnamese in Europe to fight against overcharging, harassment, and misconduct by Vietnamese diplomatic missions abroad. Initially numbering a few thousand members, the group grew rapidly due to its transparency and insistence on “real people, real cases,” now reaching over 60,000 members worldwide. Through the persistent efforts of “Tôi và Sứ Quán,” many negative incidents within the Vietnamese consular system in Europe were exposed, significantly reducing overcharging and abusive behavior. Previously, consular staff in Prague could insult and dismiss citizens seeking services, but today their conduct is more civilized and professional.

When after Russian invasion to Ukraine some Vietnamese refugees fled Ukraine to Poland and faced difficulties with passport issuance at the Embassy, the “Tôi và Sứ Quán” community acted decisively. Hoàng Hùng was invited to assist and personally helped organize the protest in 2023. Although initial participation seemed low, on the day of the protest, more than 300 Vietnamese gathered in front of the Vietnamese Embassy in Warsaw. The demonstration was peaceful and orderly, with participants bringing coffee, sticky rice, and tea to support each other. Subsequently, the head of the consular section involved was recalled to Vietnam, and his successor worked more professionally. For Hoàng Hùng, this demonstrated that even small civic actions can have a significant impact when organized responsibly and with the community’s interest at heart.